Makalenin konusu Katolik Ermenilerin 1847-1918 yılları arasındaki durumlarıyla
ilgilidir. Kaynağı bu tarihler arasında 68 sayı yayımlanmış olan Osmanlı Devlet
Salnameleridir. Amacı Osmanlı resmi yayın organlarında Katolik Ermenilere bakışı
ortaya koymaktır. Ayrıca Katolik Ermenilerin ayrı bir millet olarak kabul edilmeleri
ve diğer Katoliklerin durumlarının resmi belgelerden hareketle anlaşılmasını
kolaylaştırmaktır. Osmanlı, gayrimüslimleri “fetih öncesi yapının korunması”
ilkesine göre idare etmiştir. Fetihten önce, Osmanlı idaresi altındaki coğrafyada
yaşayan Katolik Ermeniler kendilerine ait bir hiyerarşi oluşturamamışlardır.
Ermeniler arasında Katolikliğin yayılması Ermenilerin yaşadığı bölgelerin çoğunda
fetih sonrasında, Osmanlı idaresi altında gelişmiştir. Katolik Ermenilerin çoğalıp,
Romaya ayrı bir hiyerarşi olduklarını kabul ettirdiklerinde, 1740’da, Osmanlı onları
İstanbul Ermeni Patrikliği aracılığıyla idare ediyordu. Osmanlı, fetih öncesi yapıyı
korumaya çalıştığı için bu Katolik Ermenileri ayrı bir hiyerarşi, yani millet olarak
kabul etmemiştir. Bu nedenle belgelerde eski hiyerarşiyi ‘asıl Ermeniler’ diye
isimlendirmiştir. Ancak Katolik hiyerarşiyi Sultan Mahmut 1830’da kabul etmiştir.
İlk Katolik lider rahip Andon Nurican seçilmiştir. Roma, onu İstanbul başpiskoposu
olarak onaylamıştır. Ancak hükümet, Osmanlı uyruğundan olmadığı için kabul
etmemiştir. Yerine Hagop Çukuryan seçilmiş ve Osmanlı 5 Ocak 1831’de onaylamıştır.
Osmanlı hükümeti patrik unvanını ilk olarak 1835’te kabul etmiştir. Katolik Ermeni
Hiyerarşisine diğer Katolik milletler (Süryani Katolik, Keldani, Maruni, Melkit,
Bulgar Katolik) de bağlanmıştır. Osmanlı Katoliklerinden Rum Melkitler ve Ermeni
Katoliklerin ayrı millet olarak kabul edilmesi ilk salnamede ayrı kaydedilmelerinden
anlaşılmaktadır. Sonuç olarak Katolik Ermeniler, gayrimüslimlere yer verilen ilk
salnameden sonuncusuna kadar sadece bir sayıda kaydedilmemişlerdir. Bunun
yanında Osmanlı devletindeki Katoliklerin karmaşık yapılanması, aynı anda iki
merkez ve lider gibi, salnamelere de yansımıştır.