Kaşkay Türklerinin Dokuma Çevresinde Gelişen İnanışları
(Beliefs of Qashqai Turks within the Arounding of Hand-woven
)
|
Yazar
|
:
Majidreza Moghanipour
- Ashkan Rahmani
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
113
|
|
Sayfa |
:
313-330
|
|
|
Özet
Kaşkaylar Türkçe konuşan, İran'ın güneybatısında ve çoğunlukla Fars eyaletinde yaşayan göçebe bir halktır. Kaşkaylar genel olarak İran’a bağlı beş eyalette yaşamaktadırlar. Bu eyaletler; Fars, Buşehr, İsfahan, Huzistan, Kuh-giluye’dir. Günümüzde Kaşkaylar altı büyük aşiretten oluşmaktadır, bu aşiretler; Amele, Dereşorlu, Şeşbeyli, Farsimedan, Küçük Keşküllü, Büyük Keşküllü’dür. Kaşkayların kültürleri, gelenek ve görenekleri hem İran'ın diğer bölgelerinde yaşayan Türklerle hem de diğer ülkelerde yaşayan Türklerle benzerdir. Diğer Türk toplumlarında olduğu gibi en önemli el sanatlarından biri el dokumaları olan Kaşkaylar, dokumayla bağlantılı bazı inanışlar geliştirmişlerdir. Kaşkaylara ait atasözleri, şarkı, şiir, deyimler, kısmen Şamanizm’e, kısmen de yaşadıkları bölgenin kültürüne aittir diyebiliriz. Bu doğrultuda çalışmanın amacı Kaşkayların dokuma sanatıyla bağlantılı olan inanışlarının tespit edilmesidir. Bu çalışma için özellikle Fars eyaletinde Şiraz, Mervdeşt, Firuzabat ve Faraşbant bölgelerinde alan araştırması yapılmıştır. Kaşkayların el dokumalarını incelediğimizde, dokuma ile bağlantılı inanışları iki kategoride toplayabiliriz; ilk olarak dokumalara doğaüstü güçlerle çatışmanın yansıtıldığını görüyoruz; ölüm, dar görüşlülük, talihsizlikler, uğursuzluk ve kötü şans gibi inanışlar bunlara örnek olabilir. İkinci olarak ise doğaüstü güçlerden yardım istemek amacıyla yapılan ritüelleri görüyoruz, örneğin; İmam Ali ve Meleklerden yardım istemek, niyet etmek ve dilek dilemek gibi inanışları bu grupta toplayabiliriz. Araştırma sonucuna göre, renk, ölüm, nazar, dilek dileme ve şeytan ile ilgili inanışlar ve ritüeller daha çok Şamanizm kaynaklıdır, diyebiliriz. Yardım istemek, zaman, yetenek göstermek ve gökle ilgili inanışlar ve ritüeller ise, Kaşkayların kalmış oldukları bölge kültüründen kaynaklanmıştır diye söylenebilir.
Anahtar Kelimeler
Kaşkay, Türk inanışları, maddi olmayan kültür, el dokuması, Şamanizm
Abstract
The Qashqai refer to nomadic people who speak Turkic and live in southwestern Iran, primarily in Fars. Besides Fars, they are dispersed throughout Bushehr, Isfahan, Khuzestan, Kohgiluyeh, and Boyer-Ahmad. Today, this tribe is composed of six major clans: Amele, Dereşorlu, Şeşbeyli, Farsimedan, Küçük Keşküllü, Büyük Keşküllü. In terms of culture and customs, the Qashqai are similar to Turks living elsewhere in Iran and abroad. Like many Turkic-speaking communities, handwoven handicrafts have been an integral part of their culture, and over time, some beliefs have developed about the art of weaving. The proverbs, songs, poems, and expressions they use are partly influenced by shamanism and partly by their local culture. Accordingly, this study intends to determine the beliefs of the Qashqai regarding handwoven art. A field study was conducted in the province of Fars in Shiraz, Marvdasht, Firuzabad, and Farashband. The beliefs associated with Qashqai handwoven products fall into two categories: a) a reflection of the struggle against supernatural forces such as death, the evil eye, ill omens, and bad luck; b) the practice of appealing to supernatural forces; appealing for help from Imam Ali, asking for assistance from the angels, and making wishes. Study results indicate that beliefs about death, colors, the evil eye, wishing, and confronting the devil are mostly linked to Qashqai's shamanistic beliefs. On the other hand, their beliefs concerning time and the sky, asking for help, and demonstrating power are largely shaped by the region in which they were settled.
Keywords
Qashqai, Turkish beliefs, intangible culture, hand woven, Shamanism