Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Kadının Ada/Kule Tutsaklığı: Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşad
(From The Oral Culture To The Wrıtten Woman’s Island/Tower Captıvıty: Rapunzel, Maiden’s Tower, Hurşid ü Ferahşad )

Yazar : Nazire Erbay    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 115
Sayfa : 691-706
    


Özet
Sözlü anlatılar ve metinler yerel olandan evrensel kültüre doğru, zamansal yaklaşmalarla bireyden topluma etki alanı oluşturur. Metinlerle toplumun zihin dünyasına taşınan birçok olay, olgu ve kavram zamanla yerleşik uygulamalar, davranışlar haline gelir. Kadının içinde olduğu anlatı ve metinler, toplumsal konumlandırmada değişen koşullar altında devamlılık arz eder. Varlıkları başkalarının veya eril düşüncenin verdiği kararlarla şekillenen kadınların sesleri yine onların aktarımlarıyla duyulur. Kadının biyolojik cinsiyet farklılığının sözlü anlatıdan yazılıya doğru öteki algısı oluşturacak şekilde tahakkuku dikkat çeker. Anlatı ve metinlerdeki kadın, biyolojik cinsiyetinden ziyade toplumun uygun gördüğü yaptırım ve davranış şekillerinden kaynaklı kişilik yapılandırmasına maruz kaldığı dikkat çeker. Rapunzel, Kız Kulesi ve Hurşidname adlı anlatı ve eserlerde kadınlara doğmadan sıradan insanların yaşadığı şekilde bir yaşam alanı hazırlanmaz. Kadınların kendi bedenleri ve hayatları üzerinden karar verici olmalarına müsaade edilmez. Rapunzel, Kız Kulesi ve Hurşid ü Ferahşad’da bilhassa kadına en yakın erkeklerin, kendileri yerine karar verici konumda olduğu görülür. Eserlerde kadınların biyolojik cinsiyeti üzerinde aileleri ve toplum tarafından geliştirilen bir varlık yapılandırması söz konusudur. Bu çalışmada inanca, geleneğe dayalı normlar yüzünden toplumdan tecrit edilen masal kahramanı Rapunzel, babası tarafından tehlikelerden korunmak maksadıyla ada şeklindeki kuleye hapsedilen Kız Kulesi efsanesi ve klasik Türk edebiyatında metin kurgusu açısından önemli mesnevilerden olan Hurşid ü Ferahşad mesnevisi kadına bakıştaki ortak yönleri dolayısıyla ele alınıp karşılaştırılmaktır. Öncelikle bu anlatıların ve eserlerin sadece bir metin olmadığı, kadının ailevî ve toplumsal düzlemde konumlanmasına sebep olduğu ortaya koyulmaktadır. Bu metinler, farklı kültürlere ait olmasına ve farklı türlerde gelişmesine rağmen kadına yüzyılların ötesinden gelen toplumsal bakışın aynılığını araştırmaya, tespit ve tahlile yönelik çalışma imkânı vermektedirler.

Anahtar Kelimeler
kadın, Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşad, kule

Abstract
Oral narratives and texts create an effect area from the local to the universal culture and with temporal approaches from the individual to the society. Many events, phenomenons and notions which are carried to the mental world of the society with texts, in time, become settled implementations and behaviours. In social positioning under changing conditions, the narratives and texts which include woman provides continuity. The women’s voices whose presences are shaped with the decisions of other’s and male’s thoughts are heard yet via others and men. While passing from the oral narrative to the written, reflecting women’s biological gender differences , so as to create the perception of “the other” attracts attention. The thing that take attraction is that the women in the narratives, rather than her biological gender, is exposed to gender configuration which derives from sanctions and behaviour forms approved by the society. In the narratives and works named as Rapunzel, Maiden’s Tower and Hurşidname, even before their birth, a life area which lives ordinary people is not prepared for women. Women are not allowed to decide on their bodies and lives. In Rapunzel, Maiden’s Tower and Hurşid ü Ferahşad, it is seen that men, especially the one who is closed to the woman character, is in position of decider on behalf of woman. These works mention about family and society based an asset configuration on women’s biological gender. In this work, the tale of Rapunzel who was isolated from society because of religious and cultural norms, The Maiden’s Tower legend which explains a girl’s tale to the island-shaped towerby her father fort he purpose of saving her from dangers and Hurşid ü Ferşad mathnawi which is one of the important ones in terms of text fiction are approached and compared on account of common sides on viewing women. Firstly, the fact that these narratives and works are not just a text and their contexts cause positioning of woman in the plane of family and society is introduced. These texts give opportunity to search, determine and analyze samenesses of social viewing comes from beyond centuries towards to woman even though these samenesses belong to different cultures and improve in different types.

Keywords
woman, Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşad, tower