Tarihî Genetik Ortaklık ve Senkretik [=Bağdaştırmacı ] Sanat Yaklaşımları Bağlamında Şaman ve Epik Küyci [=Ozan ]
(HIstorical Genetic Partnership and SenkretIk (Bağdaştırmacı ) According to Art Approach Shamanist and Epic Kuyci (MInstr el)
)
|
Yazar
|
:
Eunkyung Oh
Mamatqul Jo’raev
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2013
|
|
Sayı |
:
76
|
|
Sayfa |
:
63-76
|
 1566  1066
|
Özet
Bu makale gezgin halk ozanı ve Şaman ile ilgili. Gezgin halk ozanı ve Şamanın eski çağlardan
beri derin bir ilişkisi olduğuna dair bazı hipotezlerimiz var. Her ikisi de aynı zamanda
müzisyen, şarkıcı, şair, yaratıcı ve oyuncu. Eski çağlarda bütün bu fonksiyonlar Şaman gibi
bir kişi tarafından uygulandı.
Özbek dilinde “Şaman terimini” analiz ettiğimizde anlıyoruz ki detaylarda derin bağlantıları
var.
Geleneğe göre, halk destanlarını okuyan âşık, akın ve ciravlar, bir derleme türkü ya da
destanı dombira, dutar, kubiz (kopuz) gibi müzik aletleriyle söylemişlerdir. Özbek âşıklarının
epik eserlerini dombirayla söylemek (Harezm destancılığı hariç, çünkü orada âşıklar dutar,
tar gibi aletleri kullanırlar), destancılık okullarının özelliklerinden biridir.
Epik türkücü, yani destancı âşık ile Şaman-âşıklarda müzisyenlik, türkücülük, şairlik,
irticalen söz söyleme ve bir anlamda oyunculuk (tiyatro oyunculuğu) özellikleri, genellikle
yorumculuğun bu iki karakterinin, eskiden bir bütün gelenek tarzında oluştuğunu gösterir.
Demek ki eskiden Şamanlar, rumuzlu-sihirli tören ve şenliklere katılmakla birlikte tarihî halk
bilimi eserleri, mitolojik destan hikâyeleri yaratıcıları ve ilk yorumcuları olarak etkinlik göstermişlerdir
Kısaca, dinsel törenlere ve festivallere katılırlar ve efsanevi epik şiirin yaratıcısıdırlar.
Zamanla Şaman ve Ozan birbirlerinden fonksiyonları bakımından ayrılır. Böylece, kendi özgün
yolları ve stillerini geliştirirler. Özbek dilinde ve Özbekistan’da mevcut iki terim ve stil
vardır. Bunlar, Şaman-Şarkıcı ve Epik Folk Song-Şarkıcı’dır. Bu da ayrıca bir kanıttır.
Anahtar Kelimeler
Şaman, Ozan, Folk Şarkıcı, Destan, Dinsel Tören, Oyuncu.
Abstract
This essay is related with minstrel and shamanist. We have hypothesis concerning deep
and tight relationship between shamanist and folk poet. Both of them are simultaneously
musicians, singers, poet, yaratıcı and players. In old ages shamanist did all functions.
When we analyze the notion of shamanist, we can understand that shamanist has deep
meaning. According to the tradition, aşık who reads folk epic, sing a derleme or destan through
dombria, kubiz and so on. One of the functions of destancılık okulu is (out of harezm
destancılığı because in there aşıklar used intruments such as tar dutar and so on) singing epic
works of Uzbek aşıkları through dombria.
The qualifications of Epic türkücülük namely destancı aşık and shamanist aşıklarda musicians,
türkücülük, poesy, extemporising (irticalen söyleme) and morover acting show us in
advance, two characters of yorumculuğun (yorumculuğun genellikle psikolojik anlamı var
bir şarkı söyleme yorumculuğu anlaımında ki kelimenin ingilizce karşılığını bulamadım)
created as a all general traditional style. So, in advance shamanist attented rumuzlu and
magical ceremony also they played an active role products of old folklore, mythological epic
story yaratıcıları and he played an active role as a fist yorumcu.
During the process ofthe historical evaluation of shamanist yorumcularının and folklore
yorumculuk started to develop in a different way. Aşık who read epic works, during the porcess
of development process his own yorumculuk, aşık created , read, and went thotugh some
pases such as “Şaman/ sihirbaz aşık” ( synthetic historical type of aşıklık) “ türkücü aşıklık”
(type of aşık who is yorumlayan and cereaed türküler related with herosim) and “destancı
aşık” (clasical type of destancılık).
Keywords
Shamanist, Minstrel, Folk Singer, Epic, Religious Ceremony, Player