Nasreddin Hoca, Türklerin, 13. yüzyılda, Anadolu’da yaşamış olan bir fıkra
kahramanıdır. Fıkraları 16. yüzyıldan itibaren kitap haline getirilmiş ve zamanımıza
ulaşmıştır. Türk halkı, kendisine eziyet eden Timur’dan öcünü Nasreddin Hoca
aracılığıyla almıştır. Bunun için Timur’u Nasreddin Hoca’yla çağdaş göstermiş
ve her ikisi arasında geçen olaylarda daima Nasreddin Hoca’nın üstün gelmesini
sağlamıştır.
Nasreddin Hoca ve Timur konulu fıkralar, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nden
başlayarak bazı eski yazmalarda ve günümüze kadar yayınlanmış basma Nasreddin
Hoca kitaplarında yer almaktadır. Yazılı ve sözlü kaynaklardan derlenen ve
Nasreddin Hoca ve 1555 Fıkrası [ Nasreddin Hodja and His 1555 Anecdotes] adlı
kitabımızda yer alan 1555 fıkranın 107 tanesi Nasreddin Hoca - Timur fıkralarıdır.
Bu fıkraların 36 tanesi Anadolu’dan, 47 tanesi Özbekistan’dan ve 24 tanesi de
Azerbaycan’dan derlenmiştir. Nasreddin Hoca-Timur fıkralarının özellikle Özbekistan’da çok sevilen ve anlatılan fıkralar olduğunu, orada yayınlanmış olan
Nasreddin Hoca kitaplarından anlamaktayız.
Nasreddin Hoca-Timur fıkraları Goethe’den başlayarak batıdaki bazı yabancı
yazarlar tarafından da ilgiyle karşılanmıştır. Örneğin Goethe West-östlicher Diwan
adlı eserinde bir Nasreddin Hoca-Timur fıkrasına yer vermiştir.
Bu yazıda Nasredin Hoca Timur ilişkisi yazmalarda bulunan en eski fıkralardan
başlayarak, Nasreddin Hoca ve Timur adına üretilen fıkralar bağlamında işlenmiştir.
Anadolu sahasında derlenen fıkraların yanı sıra Orta Asya’dan derlenen fıkralar da
incelenmiştir.