Divan Şiirinde Toprak ve Toprakla İlgili Unsurların Kullanımı
(Use of Soil And Soil-Related Elements in Divan Poetry
)
|
Yazar
|
:
Hanife Dilek Batislam
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
99
|
|
Sayfa |
:
457-470
|
 2012  1798
|
Özet
‘Anâsır-ı erba‘anın bir parçası olan toprak ve toprakla ilgili unsurlar divan şiirinde kullanılırken, bu şiirin yapısı gereği, çoğu zaman gerçek anlamlardan ziyade mecazi anlamların ön planda olduğu görülür. Toprakla eş ya da yakın anlamlı olarak kabul edilen kelimeler arasında divan şiirinde en çok yer verilenlerin “hâk, gerd ve gubâr” olduğu söylenebilir. Özellikle sıkça karşılaşılan “hâk-i pây” tamlamasıyla genellikle sevgilinin ayağının toprağı ifade edilir. Çok kıymetli olan bu topraktan âşık gözüne sürme yapar. Toprakla divan şiirinin geleneksel tipleri “âşık-sevgili-rakip” arasında da çeşitli yönlerden ilgi kurulmuştur. Acımasız sevgili karşısında âşık, toprak olup ölmek üzeredir. Sevgilinin yüceliği, büyüklüğü anlatılırken topraktan yararlanılmıştır. Âşık kendisi yerine rakibin ölüp toprak olmasını ister. Divan şairleri şiirlerinde, geleneksel tiplerle ilgili örneklerin dışında toprağın ‘anâsır-ı erba‘a arasındaki, din ve tasavvuftaki yerini ortaya koyan örneklere, toprakla ilgili atasözleri ve deyimlere, inanışlara ve topraktan yapılan nesnelere de çeşitli vesilelerle yer vermişlerdir.
Makalemizde önce divan şiirinde toprakla ilgili unsurların kullanımına genel olarak değinip toprağın divan şiirindeki yerini, farklı yüzyıllara ait divan şairlerinin divanlarından seçtiğimiz örnek beyitlerle ortaya koymaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler
toprak, hâk, gubâr, divan şiiri, ‘anâsır-ı erba‘a
Abstract
While elements of soil and land, which are a part of Anâsır-ı erba‘a, are used in Divan poetry, it can be seen that this poem’s structure is often preliminary in terms of metaphorical meanings. It can be said that the most widely used words in Divan poetry are “hâk,” “gerd,” and “gubâr,” words which are considered meaningful as close to the earth. Especially the frequently encountered “hâk-i pây,” which is generally expressed as “the land of the foot of the lover.” It is very precious to rub in the eyes of lovers from this land. The traditional types of Divan poetry have also attracted attention for their portrayal of competitions between lovers. In the face of the ruthlessness of the lover, the earth is about to die. The glory of the lover was exploited from the earth while the size was explained. The lover wants the rival to die instead of himself. Apart from the examples of traditional types of Divan poetry mentioned above, proverbs and sayings about the earth and objects made from the earth reveal the significance of the soil in religion and mysticism.
In ourarticle, we will first discuss the use of earth-related elements in Divan poetry in general. Then, we will further illuminate the place of the soil in Divan poetry using couplets chosen from Divan poets of different centuries.
Keywords
soil, hâk, gubâr, divan poetry, anâsır-ı erba‘a