Çizgiden Göstergeye 1990’li Yıllarda Trabzon’da Cinsiyet Halleri: Hamsi Dergisi Örneği
(States of Gender in Trabzon in the 1990s From Line to Sign: Hamsi Magazine Case )

Yazar : Ayşula Kurt    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2017
Sayı : 91
Sayfa : 49-75
5082    2574


Özet
Doğu Karadeniz kültürünün kendine has mizah anlayışı içerisinde karikatür sanatı, çok yeni olmamakla beraber bölgenin kültürel unsurlarını yansıtmaktadır. Karikatürler göstergeler olarak okunduğunda toplumsal yapıya ilişkin veri kaynağı olarak kullanılabilir. Bu makale, 1990’lı yılların başında Trabzon’da yayınlanan Hamsi dergisi üzerine göstergebilimsel bir çözümleme çalışmasıdır. Cinsiyete dayalı işbölümü çerçevesinde ayrımcılığın kültürel yapıyla içselleştirildiği Doğu Karadeniz’de kadın ve erkek olma hali, Hamsi dergisinden seçilen karikatürlere yansıyan dizgelerin yan anlamlarının okunmasıyla anlamlanmıştır. Dergide cinsiyet temsillerinin yanı sıra, söz konusu yıllarda Trabzon-Sarp Sınır Kapısı arasında göçün çizgiye yansımasını sağlayan toplumsal değişme, yabancı uyruklu kadın temsiline ilişkin karikatürler üzerinden okunmuştur. Buradan hareketle çalışmanın amacı, Doğu Karadeniz cinsiyet kültürü içinde oluşan tipleştirme ve etiketlemelere ilişkin söylensel dizgelerin temsil ettiği toplumsal cinsiyet göstergelerini anlamlamaktır. Zaman ve mekânın şahitliğinde oluşan toplumsal tahayyülde kadın, erkek ve yabancı uyruklu kadın olma hali, anlamlamanın kendisini belli işlevler aracılığıyla sunduğu ve göstergeler aracılığıyla inşa edildiğini belirten Ronald Barthes’in göstergebilimsel yaklaşımı kullanılarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler
karikatür; toplumsal yapı; gösterge; toplumsal cinsiyet, Trabzon

Abstract
The art of caricature with the sense of humor peculiar to Eastern Black Sea culture is not recent; however, it still reflects the cultural components of the region. When interpreting caricatures as signs, they can be used as data source relevant to social structure. This article is a semiotic analysis on Hamsi magazine, published at the beginning of 1990s. Within the frame of gender-based division of labor, being a woman and man in Eastern Black Sea, where discrimination is internalized with the cultural structure, is interpreted with the side meanings of systems reflected in caricatures in Hamsi Magazine. Besides the representation of the gender in the Magazine, social transformation causing the reflection of the immigration between Trabzon and Sarp Border Crossing in those years in the line is interpreted via caricatures related to the foreign women representation. Thus, the objective of this study is to explain the gender signs represented by the discursive system about the typification and labeling in Eastern Black Sea gender culture. Being a woman, man and foreign woman in the gender -envisioned with the witness of time and space- is analyzed with Ronald Barthes’s semiotic approach indicating that the signification presents itself with certain functions and is being constructed via signs.

Keywords
caricature; sign; social structure; gender; Trabzon