Halk Çevreciliğinin Ürettiği Yeni Bir Şiir Türü: ‘Ekoaktivist’ Şiir
(Ecoactivist Poetry in the Turkish Grassroots Environmentalism )

Yazar : Nejdet Özberk    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2019
Sayı : 100
Sayfa : 911
1889    1027


Özet
Bu çalışmada endüstriyel kapitalizmin yıkıcı yayılımına tepki olarak ortaya çıkan Türkiye'de yerel halk veya taban çevre hareketlerinde ekoaktivist şiirin bir analizi yapılmaktadır. Doğal dünyanın dizelerde temsil edilmesi ve buna ilişkin farklı bir anlayış veren şiir yerel çevresel aktivizmin ve edebiyatın en önemli araçlarından birisini oluşturur. Bu şiir insanları harekete geçirme, hayatlarını değiştirme yeteneğine sahiptir. Protestonun sesi, ekoaktivist şiir, okuyucunun kararlılığını artırabilen ve değişim için kolektif çağrıyı güçlendiren bir şiir tarzı olarak tanımlanabilir. Ekoaktivist şiir, doğal dünyamızla bağ kurmak ve tüm bu bağların daha iyi anlaşılmasını sağlamakla ilgilidir. Genel kamuoyu arasında sosyal ve çevresel meselelere yönelik farkındalığı ve duyarlılığı arttırma teması ekoaktivist şiirin ayırıcı niteliğidir. Bu şiir teknoloji, kişisel çıkar ve ekonomik güç tarafından tehlikeli bir şekilde doğadan kopartılan modern dünyanın tehlikelerini ve yoksulluğunu dramatize eder. Sosyal, kültürel ve çevresel yıkıma karşı koymaya çalışan bu şiirler, dinlemek isteyen herkesi uyarır ve uyandırır. Bu makale yerel yaşam dünyalarını etkileyen çevresel sorunlara şiirle verilen yanıtları ve şiir ile ekolojinin birbiriyle nasıl ilişkili olduğunu dikkatli bir şekilde değerlendirerek seçilmiş şiirleri eko eleştiri ve politik ekoloji bakış açısıyla incelemektedir. Bu makale yöntem olarak çok disiplinli bir yaklaşımı kullanmaktadır. Politik ekoloji, eko eleştiri ve eko şiir perspektifini kullanan bu çalışma eko şiirin politik bir sanat olduğu kadar politik bir pratik olduğunu da gösterme amacındadır. Şairinin bilgi birikimine ve doğrudan gözlemlerine dayalı toplumsal ve ekolojik bilgiler sunan ekoaktivist şiirler doğal çevreye ve şiir, okur ve içinde yaşadıkları çevre arasındaki mekânı etkileyen meselelere ilişkin daha derin bir anlayış kazanabilecekleri dinamik ilişkinin bir yorumunu verir. Bu şiirler, şiirlerin altında yatan sosyoekolojik meselelerin bir sunumunu yapar, sosyoekolojik süreçler ile bu süreçlerin şiirlerdeki betimlemeleri arasında doğrudan, fark edilebilir ve dolaylı bağlantıları gösterir. Bu şiirler olabildiğince geniş bir izleyici kitlesine ulaşmaya çalışarak, izleyici kitlesinde farkındalık yaratma amacıyla birer direniş aracı olarak kullanılarak ve doğal dünyayı, doğal mekânı, sucul çevreyi, yerel dili ve duyguları, mekânsal ve zamansal değişmeleri, sosyoekolojik süreçleri, direnişçilerin deneyimleri, düşünceleri, hatıraları, hayalleri ve motivasyonlarını yansıtarak temel çevresel meselelerin dizelerle nasıl iletilebileceğini, görselleştirilebileceğini ve değişen derecelerdeki ekolojik bilgi ve kaygıların nasıl sergilenebileceğini gösterir. Bu şiirlerde şair, okuruna bir durumu yorumlamak üzere kullanabilecekleri ipuçlarını vermek için birikmiş bilgilerini kullanır. Şair fiziksel ve toplumsal çevreyi şirketlerin etkilerine ilişkin bazı fikirler vermek, mevcut çevre yönetim biçiminin sürdürülmesi halinde ortaya çıkabilecek alternatif gerçeklikleri göstermek üzere uygun gördüğü biçimde kurar. Bu şiirlerin yerel çevreler (nehir, çay, vadi, dere, dağ, tepe) ile civardaki insanlarla güçlü bir duygusal bağı ve bağlantısı vardır. Bu şiirlerin hepsi okuyucusuna çevresel ve ekolojik adalet kaygılarına ilişkin yeni bir bakış, yaşamsal ve değerli çevrelerimize ilişkin farklı bir ekolojik anlayış sunmaya çabalar. Bu çalışmada Türkiye’nin farklı yerlerinden sanal kartopu tekniği ile toplanan şiirler arasından seçilmiş şiirlerin her biri verdiği ekoloji politik mesajlar ve içerikler tespit edilerek ve yorumlanarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler
Şiir, eko politik şiir, ekoaktivist şiir, Türk halk çevreciliği

Abstract
The present work proposes an analysis of ecoactivist poetics of popular or grassroots environmental struggles in Turkey against the destructive penetration of industrial capitalism. Representing and giving an understanding and appreciation of the natural world in verse, poetry constitutes one of the most important tools of local environmental activism and environmental writing. Poetry has the ability to move people, change their lives. Voice of the protest, ecoactivist poetry can be defined as poetry that can stir the reader’s resolve and strengthen the collective call for change. Ecoactivist poetry is about making connections with our natural world and a greater understanding of all of these links increase the range of poetic subjects. The theme of raising awareness and sensitivity of social and environmental issues among the general public is the main distinctive characteristics of ecoactivist poetry. The poems dramatise the dangers and poverty of a modern world perilously cut off from nature and ruled by technology, self-interest and economic power. Trying to address social, cultural and environmental destruction, these poems alert and alarm anyone willing listen. Considering carefully poetic responses to environmental problems affecting local lifeworlds, and how poetry and ecology relate to each other, this article examines selected poems from an ecocritical and political ecology point of view. This article exemplifies the multi-disciplinary approach. Engaging in political ecology, ecocriticism and using ecopoem analysis, this article demonstrates that ecopoetry is a political practice, as well as a political art. Presenting social end ecological information, these ecoactivist poems provide an interpretation of the natural environment, guided by the acquired knowledge and direct observation of the poet, and that through the dynamic relationship between the poem, the reader and the environment in which they live, they can reach a greater understanding of the issues impacting upon that place. The poem provides a representation of the socioecological issues underpinning the poems, show direct, recognisable and inferrable links between the socioecological processes and its description in the poems. Trying to communicate to as wide an audience as possible, using poems as a resistance tool to achieve their aim to raise awareness in the audience, and reflecting a greater appreciation of the natural world, the natural landscape, aquatic environment, language and spirit of the locality, spatial and temporal changes, the socioecological processes, experiences, ideas, memories, dreams, imagination and motivations of resisters, these poems show how key environmental issues can be conveyed and visualized using verse and and exhibit varying degrees of ecological knowledge and concerns. In these poems, the poet use their accumulated knowledge to give the reader the hints that they can use to interpret a situation. The poet construct the physical and social environment in a way they see fit, to give us some idea of the impact of corporate powers; to show us the alternative realities that could come about if our existing management of the environment continues as it is. The poems have such heart and connection with the local environments (rivers, rivulets, valleys, creeks, mountains, hills) and the people alongside them. They all try to provide the reader with an insight into environmental justice concerns, an ecological understanding into our vital and valuable environments. In the paper seven ecoactivist poems, collected through virtual snowball technique from different localities in Turkey, evaluated by identifying and interpreting the underlying ecology political messages and contents within each of the selected poems.

Keywords
poetry, ecopolitical poetry, activist poetry, Turkish grassroots environmentalism