“Suyla Arınma”dan Modern Zamanların “Gelin Hamamı”na: Tarihi Karacabey Hamamı’nda Gelin Hamamı
(From "Water Purification" to "Bridal Bath" of Modern Times: Bridal Bath in Historical Karacabey Bath )

Yazar : Pınar Kasapoğlu Akyol    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2020
Sayı : 103
Sayfa : 691-706
1742    973


Özet
Su, tıpkı ateş ve toprak gibi birçok kültürel pratikte arınmanın, temizlenmenin, yenilenmenin, verimliliğin ve bereketin aracı olarak kullanılır. Özellikle geçiş dönemi pratiklerinde suyla arınma çeşitli biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Evlenme gelenekleri içinde “gelin hamamı” geleneği bunların başında gelmektedir. Gelin hamamı, evlenme ve düğün geleneklerinin belli bir evresine eşlik eden tören ve eğlencelerle geleneksel Türk hamam kültürünün de bir parçası olmuştur. Nitekim hamamlar, bir doğal ihtiyaç olan temizlenmenin yanı sıra suya atfedilen değer ve kutsallıkla arınmanın en önemli kültürel mekânları haline gelmiştir. Hamamların ve hamamda yıkanma alışkanlığının hayatımızdan hızla çekilmesi karşısında, tarihi hamamların somut kültürel miras açısından önemi kadar, hamam kültürü ve gelin hamamı geleneğinin de bir somut olmayan kültürel miras unsuru olarak kaybolmasına neden olmaktadır. Bir yandan tarihi ve mimari özellikleriyle korunmaya çalışılan hamamların, hamam kültürünün korunması ve yaşatılması adına müze uygulamalarına sahne oldukları, öte yandan tarihi hamamların hamam kültürü geleneğini yaşamak ve yaşatmak adına yeni işlevleriyle eski gelin hamamı uygulamalarını canlandırmaya çalıştıkları izlenmektedir. Ankara’da bu geleneğe uzun yıllar tanıklık etmiş “Tarihi Karacabey Hamamı” son yıllarda “bekârlığa veda partisi” ya da “kına geceleri” adıyla geleneği canlandırmaya çalışan ve sayıları her geçen gün artan hamamlardan birisidir. Karacabey Hamamı’nda gerçekleştirilen gözlem ve görüşmeler sonucunda hamam kültürü ve özellikle “gelin hamamı” pratiğinin değişen yüzü dikkate değer sonuçlar içermektedir. Hamam işletmecilerinin konuya ilişkin farkındalığına rağmen geleneğin kendisi ve koruma yaklaşımları konusundaki bilgi yetersizlikleri amaç, içerik ve uygulamalarda değişikliklere yol açtığı ve özellikle eğlence boyutunun öne çıkarıldığı görülmektedir. Bu ilginin ticari kaygılar ve tüketim kültürü içinde geleneğin korunması, yaşatılması, aktarılması konusunda izleyeceği süreç önemlidir.

Anahtar Kelimeler
su, arınma, geçiş ritleri, hamam kültürü, gelin hamamı, Karacabey hamamı

Abstract
Abstract Water is used as a means of purification, cleaning, regeneration, productivity and fertility in many cultural practices such as fire and soil. Especially in the transitional practices, water purification appears in various forms. Among the marriage traditions, the tradition of “bridal bath” is one of them. The bridal bath has become a part of the traditional Turkish bath culture with ceremonies and entertainment accompanying a certain phase of marriage and wedding traditions. As a matter of fact, baths have become the most important cultural places of purification with the value and sanctity as well as the cleaning that is a natural need. In the face of the rapid withdrawal of baths and bathing habits from our lives, the importance of historical baths in terms of concrete cultural heritage, as well as the tradition of bath culture and bridal baths, are lost as an intangible cultural heritage. On the one hand, it is observed that the baths, which are tried to be protected with their historical and architectural features, and on the other hand, try to revive the old bridal bath practices with their new functions in order to live and keep the tradition of the bath culture alive. Also, they are the scene of museum practices for the protection and survival of the bath culture. The “Historical Karacabey Bath”, which has witnessed this tradition for many years in Ankara, is one of the Turkish baths that has been trying to revive the tradition with the name “bachelorette party” or “henna nights” in recent years. As a result of the observations and interviews conducted in Karacabey Bath, the culture of the bath and especially the changing face of the “bridal bath” practice contain remarkable results. Despite the awareness of Turkish bath operators on the subject, it is seen that the inproper of knowledge about the tradition itself and protection approaches lead to changes in purpose, content and applications and especially the entertainment dimension is emphasized. The process that this interest will follow in terms of safeguarding, keeping alive and transferring the tradition within the commercial concerns and consumer culture is important.

Keywords
water, purification, the rites of passage, bath culture, bride bath, Karacabey bath