“Bindiği dalı kesmek”: Türk Dünyası Folklorunda Eş ve Benzer Yaratmalara Nasıl Yaklaşılmalı?
(“Man Sitting on Branch of Tree Cuts it off”: How to Approach to Variations in Folklore of Turkic World
)
|
Yazar
|
:
Cemalettin Yavuz
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
107
|
|
Sayfa |
:
749-770
|
 1661  950
|
Özet
Bu çalışmada, Türk Dünyası folklorunda karşılaşılan benzer durumlara nasıl yaklaşılması gerektiği konusu sorgulanmıştır. Bu bağlamda karşılaştırma yönteminin, bütüncül yaklaşımın ve mikro ölçekteki ortaklıklara odaklanmanın önemine vurgu yapılmıştır. Tür, tipoloji, varyant, versiyon gibi kavramların ve analitik araçların sınırlılıklarına, çok boyutlu ve esnek yaklaşımların önemine dikkat çekilmiştir. Buna dayalı olarak Lauri Honko’nun önerdiği karşılaştırma modeli temelinde, Türk Dünyası folklorunda yaygın olarak karşılaşılan bir örnek, ekolojik, tarihî ve fenomenolojik boyutlarıyla incelenmiştir. Farklı kahramanlara atfedilen, metin olarak -tür, hacim, epizot, motif sayısı, dil- oldukça farklılaşabilen anlatıları birbirine bağlayan ortak nokta tespit edilmiştir. Coğrafi olarak birbirinden uzak ya da yakın çeşitli Türk topluluklarının sahip oldukları kendine özgü niteliklerin, folklorik üretim üzerindeki etkisi ortaya konmuştur. Sosyokültürel, tarihî, dinî ve ekolojik faktörlerin ortak bir olgu çerçevesinde çeşitli toplulukları nasıl farklılaştırdığı ya da benzer kıldığı gösterilmiştir. Türk Dünyası folkloru araştırmalarında yöntem konusunun tartışılmaya devam etmesi, birikmeye devam edilen verilerin dijital çağın imkânlarını etkin bir şekilde kullanmaya elverişli ortak ve büyük bir platformda toplanmasına dönük çalışmaların yapılması önerileri getirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Türk Dünyası folkloru, Nasreddin Hoca, karşılaştırma yöntemi, çeşitlemeler
Abstract
In this study, the issue of how to approach similar situations encountered in Turkic World folklore is questioned. In this context, the importance of comparison method, holistic approach and focusing on micro-scale common grounds is emphasized. The limitations of concepts such as genre, typology, variant, version and analytical tools and the importance of multi-dimensional and flexible approaches are remarked. Accordingly, based on the comparative model proposed by Lauri Honko, a case -commonly encountered in Turkic World folklore- is examined with its ecological, historical and phenomenological dimensions. The common point that connects the narratives which are quite differentiated in terms of text -genre, size, episode, number of motifs, language- and are attributed to different heroes has been determined. The effect of the unique characteristics of various Turkic communities that are geographically distant or close to each other, on folkloric production is revealed. It is shown how socio-cultural, historical, religious and ecological factors differentiate or make similar communities within the framework of a common phenomenon. It is suggested that the methodology of the folklore researches of the Turkic World should continue to be discussed, and studies should be carried out to collect the accumulated data in a common and large platform that is convenient to use the possibilities of the digital age effectively.
Keywords
folklore of Turkic World, Nasreddin Hoca, comparison method, variations