Mantiktan İdealize Edilmiş Kadin İmgesine: Halide Edip’in Çaresaz’i
(From Logic to Idealized Female Image: Halide Edip’s Çaresaz
)
|
Yazar
|
:
Hanife Nâlân Genç
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
106-Ek
|
|
Sayfa |
:
113-128
|
 1749  1149
|
Özet
XIX. Yüzyılın sonlarında dünyaya gelen Halide Edip Adıvar, Türk Yazınının önde gelen kadın yazarlarındandır. Roman başta olmak üzere, öykü, şiir, anı, çeviri, inceleme ve çeşitli konularda kaleme aldığı makalelerle adından söz ettirmiş olan yazarın yapıtlarında yaşadığı dönemin sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal değişimi ve bunların etkileri gerek özyaşamından kimi izlerle, gerekse ideolojik düşüncelerinin yol göstericiliğinde yansımalarını bulur. Yazarın ilk kez 1961’de Cumhuriyet Gazetesi’nde tefrika edildikten on yıl sonra roman olarak basılan Çaresaz’ı, dönemin toplum yapısını geçirdiği değişimlerle anlatır. Bu değişimin kadın üzerinden anlatıldığı romanda modern ve geleneksel kadın imgesi karşılaştırmalı olarak ele alınır. Ataerkil aile yapısıyla modern yaşamın değişen koşullarına ayak uydurmaya çalışan romanın başkişisi kadın kahraman, ağırlıkla toplumsal cinsiyet anlayışını ve onun kadın ve erkek için ön gördüğü ve/veya dayattığı rollerle birlikle anılır. Romanın kadın kahramanı Mediha çağdaşlaşma yolundaki toplumun bir üyesini yansıtmakla kalmaz, aynı zamanda idealize edilmiş olan bir kadın imgesi olur. Toplamda beş bölümden oluşan romanda temel izlek olarak ele alınan aşk, farklı anlam ve görünümleriyle yansımasını bulur. Romanda uzam olarak seçilen İstanbul günlük yaşam üzerinden bu değişimin izlerini kent odaklı olarak gösterme işlevi üstlenir. Yapıtta, kadın ve erkek ilişkileri başta olmak üzere aşk ve evlilik, aile, maddi ve manevi değerler, resmi ve imam nikâhı gibi konular romanın yazıldığı dönem ve insanlarının görünümlerinde yansıtılır. Romana adını veren Çaresaz adlandırması yardımsever ve özverili genç bir öğretmeni, Mediha ise idealize edilmiş bir kadın imgesini ifade eder. Yazar, kadını bu iki yanıyla gösterirken, örtük biçimde okuru mantıktan idealize edilmiş kadına dönüşen Mediha’nın haklı zaferini paylaşmaya davet eder.
Anahtar Kelimeler
Halide Edip Adıvar, Çaresaz, kadın, imge, evlilik
Abstract
Born in the late nineteenth century, Halide Edip Adıvar is one of the leading women writers of Turkish literature. In the works of the author, who has made a name for himself with his articles on stories, poems, memoirs, translation, analysis and various subjects, especially novels; social, cultural, economic and political change of the period he lived in and their effects finds reflections both with traces of his life and in the guidance of his ideological thoughts. Çaresaz, published as a novel ten years after the author’s first serialization in Cumhuriyet Newspaper in 1961, describes the social structure of the period with the changes it went through. In the novel, where this change is explained through a woman, the modern and traditional image of a woman is considered in comparison. Trying to keep up with the changing conditions of modern life with the patriarchal family structure, the novel’s female protagonist is remembered in unity with her understanding of gender and the roles she foresees and/or imposes on men and women. The female protagonist of the novel, Mediha, not only reflects a member of society on the path to modernity, but also becomes an image of a woman who is idealized. Love, which is considered as the main trace in the novel, consisting of a total of five parts, finds its reflection with different meanings and views. Istanbul, chosen as a space in the novel, takes on the function of showing the traces of this change through daily life as a city-oriented one. In the work, issues such as male and female relationships, love and marriage, family, material and moral values, official and non-official marriage are reflected in the period in which the novel was written and the views of its people. The name Çaresaz, which gives the novel its name, refers to a helpful and devoted young teacher, while Mediha refers to an idealized woman. While the author shows the woman with these two sides, she implicitly invites the reader to share the rightful triumph of Mediha, who transforms into an idealized woman from logic.
Keywords
Halide Edip Adıvar, Çaresaz, woman, image, marriage