Geleneksel Halk Sanatında Şahmaran Motifleri ve Bu Motiflerin Dili
(The Motifs of Shahmaran and the Language of These Motifs in the Traditional Folk Art
)
|
Yazar
|
:
Birsel Çağlar Abiha
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2016
|
|
Sayı |
:
88
|
|
Sayfa |
:
99-116
|
 4582  2975
|
Özet
Anadolu’da her evin yılan suretinde bir sahibi olduğu ve ev halkını çeşitli
hastalıklara, nazara karşı koruduğu; eve bereket getirdiğine dair inanışlar oldukça
yaygındır. Günümüzde hâlâ Anadolu’nun birçok yerinde yüzü genç ve güzel bir kız,
bedeni ise çoğunlukla altı adet yılan biçimli ayağa sahip dev bir yılan şekliyle resmedilen
Sahmaran’ın evlere bereket getirdiğine inanılmaktadır. Halk sanatçıları tarafından
neredeyse tümüyle aynı biçimde çizilen Şahmaran figürünün, kökleri mit dünyasına
uzanan sembolik unsurlar taşıdığı görülmektedir. Halk sanatçıları bu sembolik dilin
farkında olmasalar da Şahmaran’ı camaltı resimlere, halıya, bakıra, gümüşe işlemeye
devam ederler. Halk sanatı Şahmaran motifleri incelendiğinde; Şahmaran’ın süslü
tacında ayın doğurganlık ve bereket sembolü olan hilal, bir ay simgesi olarak karşımıza
çıkar. İnsanlık tarihinde binlerce yıl boyunca kadın, yılan ve büyü sözcükleri bir arada
kullanılmış, bu birliktelik ay simgeciliği ile açıklanmıştır. Çeşitli kültürlerde bereket,
bilgi ve ölümsüzlük dağıttığına inanılan yılan bu özelliği ise ay ve ana tanrıçadan
almıştır.
Anahtar Kelimeler
Şahmaran, ay-yılan, inci boynuz, hayat ağacı.
Abstract
It’s a very common belief in Anatolia that each home has an owner with the shape
of a snake and it protects the household from various diseases and evil eye. It is also
believed that this owner provides abundance for the home. It’s described with the face of a young and beautiful girl and its body mostly with a giant snake whose feet in the form
six snakes. Today Shahmaran is believed in many parts of Anatolia to provide abundance
fort he households. It can be seen that the roots of the figure of Shahmaran which is
drawn almost identical by local artists have symbolic features from mythlogy. The local
artists may not even know this symbolic language; but they continue to imprint the
Sahahmaran on paintinas under glass, carpets, copper and silver. When we examine
the local art motives of Shahmaran, we see there’s crescent on its crown, which is the
symbol for fertilitiy of the moon and abundance. The words of famele, snake and magic
were being used together during the history of mankind and this was explained as moon
symbolism. The snake which was believed that it given wisdom, fertilitiy and immortality
took its feature from moon and mother Godness;
Keywords
Shahmaran, moon, snake, pearl, horn, arborvitea.