Geleneğin Dönüşümü ve Kurumsallaşması: Şor Türklerinde Şaçıg ve Çıl Pajı’ndan Payram’a
(Transformation and Institutionalization of the Tradition: From Şaçıg And Çıl Pajı to Payram in Shor Turks
)
|
Yazar
|
:
Fatma Zehra Uğurcan
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
111
|
|
Sayfa |
:
753-768
|
 1942  1100
|
Özet
20. ve 21. yüzyıllarda sanayileşme ve modernleşme hareketlerinin etkisiyle değişen toplumlar, bir süre sonra kültürlerine yeni unsurlar eklemek ve uygun olmayanları arka plana itmek, ona yeni bir biçim vermek durumunda kalmışlar ya da yeni gelenekler icat etmişlerdir. Yüzlerce yıldır Güney Sibirya’nın Kemerova bölgesinin dağlık alanlarında yaşamlarını sürdüren Şorlar da bu büyük değişim hareketinden payını almıştır. Günümüzde kadim geleneklerini devam ettiren ve Şorca konuşan oldukça az sayıda kişi kalmıştır. Tüm bunların etkisi elbette geleneksel uygulamalarda, inanca dayalı ritüellerde de görülmektedir. Şorların kayıt altına alınmış ve bilinen uygulamalarından biri Şaçıg, diğeri ise Çıl Pajı’dır. Şaçıg ve Çıl Pajı, Şor kültürünün değişimiyle birlikte değişmiş, dönüşmüş ve hatta kurumsallaşmış, zaman zaman turistik bir meta haline gelmiş geleneksel uygulamalarıdır. Bunların yanı sıra 20. yüzyılın başlarında Payram isimli bir organizasyon düzenlenmeye başlamıştır. Bu çalışmada, ana hatları ile Şorların kadim gelenekleri olan Şaçıg ve Çıl Pajı uygulamalarından söz edilecek, bunlara ek olarak geleneğin icadı bağlamında değerlendirilmesi gereken, 20. yüzyılın başlarından itibaren düzenlenmeye başlayan Payram organizasyonu ele alınacaktır. Bu değerlendirmeler yapılırken Şaçıg, Çıl Pajı ve Payram’ın özelliklerinden söz edilecek ve bu üç özel uygulama; değişim, dönüşüm, yeniden yapılandırılma, yorumlanma ve icat edilme kapsamında incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Şor Türkleri, gelenek, geleneğin icadı, ritüel, bahar bayramları
Abstract
Societies that changed in the 20th and 21st centuries under the influence of industrialization and modernization movements had to add new elements to their cultures, push the unsuitable ones into the background, give it a new form or invented new traditions. The Shors, who have lived in the mountainous areas of the Kemerova region of Southern Siberia for hundreds of years, have also taken their share from this great movement of change. Today, there are very few people who continue their ancient traditions and speak Shor language. The effect of all these is of course also seen in traditional practices and rituals based on faith. One of the recorded and known applications of the Shors is Sachig and the other is Çıl Pajı. Sachig and Çıl Pajı are traditional practices that have changed, transformed and even institutionalized with the change of Şor culture and have become a touristic commodity from time to time. In addition to these, an organization called Payram started to be organized at the beginning of the 20th century. In this study, Şaçıg and Çıl Pajı practices, which are the ancient traditions of the Shors, will be mentioned, in addition to these, the Payram organization, which should be evaluated in the context of the invention of the tradition, which started to be organized since the beginning of the 20th century, will be discussed. While making these evaluations, the features of Şaçıg, Çıl Pajı and Payram will be mentioned and these three special applications; will be examined within the scope of change, transformation, restructuring, interpretation and invention.
Keywords
Shor Turks, tradition, invention of tradition, ritual, spring rites