“Öğrenilmiş Çaresizlik” Bağlamında Aslı Tohumcu’nun Öykülerinde Babalar ve Kızları
(Fathers and Daughters in Aslı Tohumcu’s Stories in the Context of “Learned Helplessness”
)
|
Yazar
|
:
Serap Aslan Cobutoğlu
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
111
|
|
Sayfa |
:
851-872
|
 1923  1168
|
Özet
Son yüzyılda farklı bakış açıları geliştirilerek irdelenen ve üzerinde en çok tartışılan konulardan biri hâline gelen kadın konusu, kadının kimlik arayışı, ataerkil toplumdaki ezilmişliği, kadınlara, kız çocuklarına yönelik hak ihlalleri, aile içi iletişim sorunları, şiddet gibi konular üzerinden muhtevasını genişleterek Türk edebiyatında özellikle 1980 sonrası yazınında, Adalet Ağaoğlu, Tomris Uyar, Leyla Erbil, Sevgi Soysal, Latife Tekin, Mine Söğüt gibi yazarların kaleminde bireysel ve toplumsal bir sorun olarak ifadesini bulmuştur. Bu süreçte bazı yazarların eserlerinde kadın sorunlarının kökenlerine ve psikolojik ve fiziksel olmak üzere sonuçlarına değindikleri de görülmektedir. Bu tür eserlerde “öğrenilmiş çaresizlik” durumu ile değiştirilemeyeceği düşünülen olumsuz tutum ve davranışları kanıksamış bireylerle karşılaşılmaktadır. Kadınları, kız çocuklarını büyük bir umutsuzluğa sevk eden öğrenilmiş çaresizliğin temelinde ise aile içindeki öğretilmiş davranış kalıplarının, özellikle de baba figürünün etkin rolü olduğu vurgulanmıştır. Günümüzde özellikle kız çocukları, kadınlar üzerindeki sonuçları son derece travmatik olan öğrenilmiş çaresizlik durumunun yahut davranışının edebiyattaki izdüşümleri konuyu farklı açılardan irdelememize imkân sağlamaktadır. Nitekim kavram, Türk edebiyatında sıklıkla işlenen aile, eğitim, sosyal yaşam, kimlik, toplumsal cinsiyet, kadınlık durumları, şiddet, ebeveyn tutumu gibi konularla da doğrudan ilişkili görünmektedir. Bu nedenle edebî metinlerden hareketle öğrenilmiş çaresizlik konusu üzerine yapılacak çalışmaların bahsi geçen konulara da farklı boyutlarda katkı sunması muhtemeldir. Bu bağlamda bu çalışmada, Aslı Tohumcu’nun öykülerinden hareketle öğrenilmiş çaresizliğin nedenlerini araştırmakta, bu nedenler içerisinde önemli bir yer tutan baba-kız ilişkisine odaklanmaktayım. Buna göre edebiyat ve psikolojinin kesişiminden doğan çalışmalara katkı sağlamayı amaçladığım çalışmada; Tohumcu'nun öykülerindeki baba-kız ilişkisini psikoloji ve psikososyal alana ait olan öğrenilmiş çaresizlik kuramının temel kavramları etrafında incelemeye çalıştım.
Anahtar Kelimeler
öykü, baba-kız, öğrenilmiş çaresizlik
Abstract
The subject of women, which is one of the most discussed and examined issues by developing different perspectives in the last century, has expanded its content on topics such as women's identity, oppression and violence in patriarchal society. In Turkish literature, especially after 1980, it found its expression as an individual and social problem in the pen of writers such as Adalet Ağaoğlu, Tomris Uyar, Leyla Erbil, Sevgi Soysal, Latife Tekin, Mine Söğüt. In such works, individuals who are accustomed to negative attitudes and behaviors that cannot be changed by “learned helplessness” are encountered. It is emphasized that the family, especially the father figure, is effective on the basis of the learned helplessness that leads women and girls to great despair. Today, the projections of learned helplessness behavior, which has extremely traumatic consequences especially on girls and women, in the literature allow us to examine the subject from different perspectives. In this context, this study investigates the causes of learned helplessness based on the stories of Aslı Tohumcu and focuses on the father-daughter relationship, which has an important place among these reasons. In this direction, I aim to contribute to the studies arising from the intersection of literature and psychology; I examined the father-daughter relationship in Tohumcu's stories around the basic concepts of psychology and learned helplessness theory in psychosocial field.
Keywords
story, father and daughter, learned helplessness