Parody of Myth/Metaphysics and Estrangement Effect in “Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri” (“Efrasiyab’s Tales”) by İhsan Oktay Anar
(İhsan Oktay Anar’ın “Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri”nde Mit/Metafizik Gülünçlemesi ve Yabancılaştırma Etkisi )

Yazar : Vedi Aşkaroğlu   - Dinara Ashimiova - Nurzat Dyussenov  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 116
Sayfa : 1197-1212
    


Özet
Her çağın siyaset, sosyal yaşam, kültür, güç ve iktidar ilişkileri ile buna uygun biçimde ortaya çıkan sanat anlayışını yansıtan kendine özgü bir yapısı bulunur. Buna göre, 21. yüzyıl, sanat ve edebiyatta 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan postmodern dünya algısının merkezi ve baskın eğilim olduğu bir dönemdir. Özellikle roman türü çoksesli dünya algısını sunmak, sorgusuzca kabul edilen kavramlar, düşünceler, inançlar ve değerlerin yabancılaştırılmasını sağlamak ve gerçek(lik) adı verilen her türlü algının göreceli doğasını göstermek amacıyla gülünçleme (parodi), ironi, kolaj, metinlerarasılık ve üstkurmaca gibi tekniklerle (“yaratılmaz”) “üretilir”. Bu makalede ilk olarak metinlerarasılık ve ironi kullanımıyla elde edilen postmodern gülünçlemenin (parodi) kısa kuramsal bir tartışması yapılmıştır. Sonra, “Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri”nde gülünçleme ve ironi kullanımı irdelenmiş ve mitsel, metafizik inançların, düşüncelerin ve değerlerin yeni oluşturulan bağlamlarda nasıl gülünçleştirildiği sunulmuştur. Çözümleme yoluyla, “Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri” ile örneklemi oluşturulan postmodern metinlerin “gerçek(lik)” olarak kabul edilen şeyin çeşitli görüngülerini ne şekilde sunduğu irdelenmiştir. Metnin okuru sorgulamaya ve “gerçek(lik)i” farklı yönlerden yeniden değerlendirmeye nasıl yönlendirdiği ortaya konulmuştur.Makalede halk hikâyeleri ve hatta mitolojik anlatıların bir derlemesi olarak da görülebilecek olan romanın yazarının Musevilik, Hristiyanlık, İslamiyet ve Budizm gibi inançların metinlerinden / kutsal kitaplardan alınan pek çok mitolojik hikaye, isim ve anlatıyı nasıl şakacı / alaycı bir şekilde kullandığı ele alınmaktadır. Bazı fikir, inanç, ritüel ve uygulamalar ironik bir şekilde ele alınıp parodisi yapılarak okuyucu günümüz insanının sahip olduğu ideoloji, inanç, din (ya da kültür ve medeniyete ait herhangi bir şey) olgularını yeniden değerlendirmeye zorlanmaktadır. Makalede yer alan tartışma ve değerlendirme sonucunda, dinsel/metafizik inançların yüzyıllar boyunca hem Doğu'da hem de Batı'da güç ve otoriteye sahip olanlar tarafından, sunulan yapılandırılmış mitolojik ve dinsel söylem kullanılarak güç ve iktidarın hizmetinde taraflı ve tek yanlı olarak inşa edildiği açıkça görülmektedir. Doğaüstü olayların ve metafizik varlıkların yer aldığı hikayelerin söylemlere nasıl dönüştürülüp dinleyicilere sunulduğu ortaya konulmaktadır. Bu nedenle makale, okuyucuların dikkatini insan yapımı mitik ve dinî inançlara çekmekte ve onları “gerçek” olarak kabul edilen her şeyin aslında insan toplulukları arasında insanlar tarafından söylemlerle oluşturulduğunu ortaya koymaktadır. Makale ayrıca insan eliyle oluşturulmuş inançların çeşitli kültürlerde nasıl yaygınlaştığına dair, İhsan Oktay Anar’ın kurguladığı biçimiyle, bir bakış açısı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler
“Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri”, postmodernizm, gülünçleme (parodi), yabancılaştırma, mit, metafizik

Abstract
Every age has its own dynamics as regards politics, social life, culture, power relations, and perception of art. Accordingly, the twenty-first century is a period when postmodern view of the world forms the central, dominant approach in literature. The novel is no longer “created” but “produced” through such new concepts as parody, pastiche, collage, intertextuality, metafiction with a desire to incorporate polyphonic worldview, create the effect of alienation, and show the relative nature of what has been called “real(ity)”. In this article, first a brief theoretical discussion of postmodern parody, which is achieved through the use of intertextuality and irony is presented. The theoretical basis of such narrative techniques is constructed so that how they can be handled, evaluated and used in literary analysis through the formation and maintenance of new discourses might be clearly understood. Then, the use of “parody” and “irony” in “Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri” is analyzed and how mythical, metaphysical beliefs, ideas and values are parodied in the newly created context is reflected. Through the analysis, it is indicated that postmodern texts, as exemplified in “Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri”, present various appearances of what is accepted as real(ity) and lead the reader into questioning and (re-)evaluating it from different perspectives. In the article, how the author uses and parodies some mythological stories, names, scripts from the holy books of Judaism, Christianity, İslam and even Buddhism is discussed in relation to the main texts. Some ideas, beliefs, rituals and practices are handled in an ironic way and parodied so that the reader is forced to re-evaluate all s/he has as ideology, belief, religion, culture (or anything belonging to culture and civilization) in the modern world.

Keywords
“Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri”, postmodernism, parody, estrangement, myth, metaphysics