Şekil Değiştirme Motifi Bakımından Bir Türk Masalı ile İran Masalının Karşılaştırılması-Sır Saklamayan Padişah Kızı - Mehrinnegar ile Sultan Mar
(Comparison of a Turkish Folktale and an Iranian Folktale in Terms of the Shape-shifting Motif-Sır Saklamayan Padişah Kızı-Mehrinnegar and Sultan Mar )

Yazar : Nejla Orta  -Mahin Rahavi  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2024
Sayı : 117
Sayfa : 101-124
    


Özet
Türk masallarındaki konu ve motif benzerliği İran masallarında da görülmektedir. Bu çalışma kapsamında Türk masallarından Sır Saklamayan Padişah Kızı ve İran masallarından Mehrinnegar ile Sultan Mar metne dayalı analiz yöntemiyle karşılaştırılarak değerlendirilmektedir. Sır Saklamayan Padişah Kızı ve Mehrinnegar ile Sultan Mar masalları şekil değiştirme (yılan donuna girme) motifinin incelenmesi başta olmak üzere Türk ve İran masalları karşılaştırılarak bu masalların motif, dil, üslup ve kültür açısından metin incelemeleri yapılmaktadır. Olay örgüsünün, kahramanların, motiflerin, temaların, olağanüstülüklerin birbirine çokça benzediği görülmektedir. Masalların motif indeksi içinde yer alan biçim değiştirme motifi yılan hayvanı üzerinden bu çalışmadaki her iki masalda yer almaktadır. Horasan bölgesinde anlatılan İran masalını annesinden dinlediğini ifade eden kaynak kişiden derlenen Mehrinnegar ile Sultan Mar masalının bazı varyantlarına/versiyonlarına birkaç kaynakta ulaşılmıştır. Bu çalışma masalının bir başka versiyonunu ortaya koymasının yanında kuş ya da geyik donuna girmek kadar sık rastlanmayan yılan donuna girme motifinin göksel bir arketipin yansıması olarak Türk ve İran kültürü içinde verilip değerlendirilmesi açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler
karşılaştırmalı kültür ve edebiyat, şekil (don) değiştirme, Türk masalları, İran masalları, yılan

Abstract
The similarity of themes and motifs in Turkish folk tales can also be seen in Iranian folk tales. In this study, the Turkish folk tale Sır Saklamayan Padişah Kızı (The Sultan’s Daughter Who Doesn’t Keep a Secret) and the Iranian tales Mehrinnegar and Sultan Mar are compared and evaluated using the text-based analysis method. The textual analysis of these folk tales in terms of motif, language, style, and culture is carried out by comparing Turkish and Iranian folk tales, especially by examining the motif of changing shape (entering the snake’s body) in the folk tales of Sır Saklamayan Padişah Kızı and Mehrinnegar and Sultan Mar. It can be seen that the plot, heroes, motifs, themes, and supernatural phenomena are very similar. The shape-shifting motif, which is included in the motif index of the tales, is included in both tales in this study through the snake animal. Some variants/versions of the tale of Mehrinnegar and Sultan Mar, collected from the source person who stated that he heard the Iranian folk tale told in the Khorasan region from his mother, were found in several sources. In addition to presenting another version of the tale, this study is important in terms of presenting and evaluating the motif of transforming into the serpent/snake, which is not as common as turning into a bird or deer, as a reflection of a celestial archetype in Turkish and Iranian culture.

Keywords
comparative culture and literature, shapeshifting, Turkish tales, Iranian tales, serpent