Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Kadın Romancıların ve Kadın Figürlerin Dönüşümü
(The Transformation of Female Novelist and Female Figures from the Ottoman Empire to the Turkish Republic
)
|
Yazar
|
:
Türkân Yeşilyurt
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2024
|
|
Sayı |
:
119
|
|
Sayfa |
:
625-654
|
|
|
Özet
Bu makalede Osmanlı kadın hareketi içinde yer alan kadın romancıların Cumhuriyet’e önemli bir miras bıraktığı ancak Cumhuriyet devrimleriyle birlikte kadınların gerçek anlamda özgürleşme yoluna girdiğini üç roman bağlamında ortaya koydum. Bunlar Fatma Aliye’nin Hayal ve Hakikat, Halide Edip’in Vurun Kahpeye ve Erendiz Atasü’nün Dağın Öteki Yüzü adlı romanlarıdır. Fatma Aliye’nin ilk telif romanı Ahmet Mithat’la birlikte yazdığı Hayal ve Hakikat’tir. Ancak Ahmet Mithat romana kendi adını koyabilirken Fatma Aliye imzasını “Bir Kadın” olarak atmak zorunda kalır. Halide Edip, yaşamında toplumsal roller üstlendiği gibi romanlarında da milleti için fedakârlıktan kaçınmayan edebî kadın portreleri çizer. Vurun Kahpeye’deki ideal kadın örneği Aliye, taşranın cahillikten ve bağnazlıktan kaynaklanan bütün sorunlarına rağmen öğrencilerini aydınlatmaya çalışmakla kalmaz; milleti için kendini feda etmekten de kaçınmaz. Cumhuriyet’in kazanımlarıyla birlikte özellikle orta sınıf şehirli kadınlar birçok alanda kendini gerçekleştirme olanağı bulduğu gibi edebiyatta da öne çıkarlar. Ancak özgürlüğe giden yolda yurttaşlığın gerekli olup yeterli olmadığının bilincine geç ulaşırlar. Demokrasi kültürü gelişmediği için siyasal iktidarlar tarafından kadının bireyleşmesine ket vurulur. Bu nedenle ataerkil zihniyetin sorgulanması edebiyatta geç gerçekleşir. Geç de olsa ataerkil düzen içindeki kadınların durumu Cumhuriyet devrimleri içinde yoğrulmuş kadın yazarlar tarafından sorgulanır. Bu yazarlardan biri olan Erendiz Atasü, Dağın Öteki Yüzü’nde kadının özgürleşme sürecini gözler önüne serer.
Anahtar Kelimeler
Erendiz Atasü, Fatma Aliye, Halide Edip, kadın, roman
Abstract
This article reveals that Ottoman women novelists, who were part of the women’s movement, left an important legacy to the Republic, but that women entered the path of real emancipation with the Republican revolutions, in the context of three novels. These are Fatma Aliye’s Hayal ve Hakikat, Halide Edip’s Vurun Kahpeye and Erendiz Atasü’s Dağın Öteki Yüzü. Fatma Aliye's first novel is Hayal ve Hakikat, which she wrote with Ahmet Mithat. However, while Ahmet Mithat could put his own name to the novel, Fatma Aliye had to sign her name as "Bir Kadın". In her novels, Halide Edip draws portraits of literary women who do not refrain from sacrifice for their nation, just as she plays social roles in her life. Aliye, the example of the ideal woman in Vurun Kahpeye, not only tries to enlighten her students despite all the problems of the countryside arising from ignorance and bigotry, but also does not refrain from sacrificing herself for her nation. With the achievements of the Republic, especially middle-class urban women find the opportunity to realise themselves in many fields and come to the forefront in literature. However, they belatedly realise that citizenship is necessary but not sufficient on the road to freedom. Since the culture of democracy has not developed, political powers hinder the individualisation of women. For this reason, the questioning of patriarchal mentality is realised late in literature. Even though it is late, the situation of women in the patriarchal order is questioned by women writers who were formed in the Republican revolutions. Erendiz Atasü, one of these writers, reveals the process of women's emancipation in Dağın Öteki Yüzü.
Keywords
Erendiz Atasü, Fatma Aliye, Halide Edip, women, novel