Düşüşe Yazgılı Yükseliş: Psikomitoloji Çerçevesinde Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah Romanı
(The Ascension Doomed to Decline: An Analysis of Halit Ziya Uşaklıgil’s Novel Mai ve Siyah within the Framework of Psychomythology )

Yazar : Gökhan Tunç  -Özge Gamsız Tunç  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2024
Sayı : 119
Sayfa : 709-726
    


Özet
Bu makalede; modern Türk romanının önemli isimlerinden biri olan Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah adlı eserini psikomitoloji kavramı çerçevesinde inceledik. Bu bağlamda, birçok araştırmacı tarafından Halit Ziya Uşaklıgil’in “en önemli eserlerinden biri” olarak vasıflandırılan Mai ve Siyah’ın psikomitolojik açıdan değerlendirilmesiyle hem yazarın hem de yazarın inşa ettiği karakterlerin bilincinin açığa çıkarılabileceğini; yazarın alt metinde vermek istediklerinin ve karakterlerin derinlemesine anlaşılabileceğini göstermeyi amaçladık. Söz konusu süreçte ise İkaros kompleksini esas aldık ve metin merkezli bir inceleme gerçekleştirdik. Bahsedilen amacın gerçekleştirilmesinde psikomitoloji kavramı işlevsel bir önem arz etmektedir. Mitoloji ve psikolojinin birleşiminden oluşan psikomitoloji; mitolojik öykü, masal veya hikâyelerin psikodinamik açıdan yorumlanmasını içermektedir. Bununla birlikte psikomitoloji; mitolojik hikâyelerin, sembollerin ve şekillerin insan psikolojisi üzerindeki etkilerini, yansımalarını incelemektedir. Psikomitolojinin, kurgusal dünyadaki kişilerin bilinçlerinin incelenmesi açısından önemli bir değere sahip olduğu görülmektedir. Bu makalede, Ahmet Cemil’in babasının ölümünün; çocukluk döneminden sonra özerk bir birey olarak kendi kanatlarıyla uçma çabasının; şöhretli bir şair olma, sevdiği kişiyle kavuşma gibi tutkularıyla “hayatın fevkine” çıkarak yükselme arzusunun; hayatın gerçekleri ve toplumsal kurallar neticesinde trajik bir şekilde “tepetaklak” düşüşünün; birer birer bütün sahip olduklarını yitirmesinin ve metaforik ölümünün İkaros kompleksiyle uyumlu olduğunu bulguladık. Böylelikle Mai ve Siyah romanının derin yapıda İkaros kompleksiyle psikomitolojik açıdan anlamlı bir ilişki içinde olduğu sonucuna ulaştık. Ayrıca Halit Ziya Uşaklıgil’in, İkaros kompleksinin Stoacı düşünceyle yorumlanmasında olduğu gibi, akılcı düşünerek hayatın yasalarına uygun hareket etmenin gerekliliğine dair bir düşünceyi metnin alt katmanına yerleştirdiğini ortaya koyduk.

Anahtar Kelimeler
Halit Ziya Uşaklıgil, Mai ve Siyah, roman, psikomitoloji, İkaros kompleksi

Abstract
In this article, we examine Mai ve Siyah by Halit Ziya Uşaklıgil, one of the prominent figures in modern Turkish literature, within the framework of the concept of psychomythology. In this context, we aim to demonstrate that an evaluation of Mai ve Siyah, considered by many researchers as one of Halit Ziya Uşaklıgil’s “most important works,” from a psychomythological perspective can reveal the consciousness of both the author and the characters he has constructed. This approach also allows for a deeper understanding of the author’s underlying messages and the complexities of the characters. Throughout this process, we focused on the Icarus complex and conducted a text-centered analysis. The concept of psychomythology plays a functional role in achieving this objective. Psychomythology, which arises from the integration of mythology and psychology, involves the psychodynamic interpretation of mythological stories, tales, or narratives. Additionally, psychomythology examines the effects and reflections of mythological stories, symbols, and figures on human psychology. It is observed that psychomythology holds significant value for analyzing the consciousness of fictional characters. In this article, we have found that the death of Ahmet Cemil’s father; his effort to navigate life independently as an autonomous individual after his childhood; his desire to ascend to the “heights of life” through ambitions such as becoming a renowned poet and reuniting with his beloved; his tragic downfall due to life’s realities and societal rules; his gradual loss of all possessions; and his metaphorical death are consistent with the Icarus complex. Consequently, we concluded that the deep structure of the novel Mai ve Siyah exhibits a significant psychomythological relationship with the Icarus complex. Furthermore, we have demonstrated that Halit Ziya Uşaklıgil embeds within the subtext of the novel the notion of the necessity of acting in accordance with the laws of life through rational thought, akin to the Stoic interpretation of the Icarus complex.

Keywords
Halit Ziya Uşaklıgil, Mai ve Siyah, novel, psychomythology, Icarus complex