Erdem Etiği Bağlamında Alevi-Bektaşi İnancında Toplumsal Yaşamı Düzenlemeye Yönelik Kurumların Ahlaki İçeriği
(Moral Content of Institutions to Regulate Social Life in the Alevi-Bektashi Belief System in the Context of the Concept of Virtue Ethics
)
|
Yazar
|
:
Didem Gülçin Erdem Kük
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2025
|
|
Sayı |
:
121
|
|
Sayfa |
:
69-84
|
|
|
Özet
Normatif yapılarla içeriği ve çerçevesi tayin edilen ahlak kavramının mevcudiyeti, insanlık tarihi kadar eskidir. Sosyal bir varlık olan insanın bir arada yaşama noktasında düzenleyici önermeler sunan ahlak kurum ve öğretilerine duyduğu ihtiyaç hiçbir zaman eksilmemiştir. Teolojik, kültürel ve hukukî zeminlerde biçimlenebilen ahlak öğretileri, bireyin tutum ve davranışlarını, insanlar arası ilişkileri, dolayısıyla da toplumsal hayatı düzenlemeye yönelik olarak sunulan kaideler toplamına işaret eder. İnanç sistemleri de teolojik düzlemde ahlaki yanıtları olan ve bu yanıtlar vasıtasıyla sosyal insanın moral boyutunu biçimlendirmeyi vaat eden yapılardır. Alevi-Bektaşi inanç sisteminde de teolojik ve felsefî boyutları oluşturan unsurların yanında sosyal hayatı düzenleme misyonu olan yapılar da mevcuttur. Bu yapılar, insanlar arasındaki ilişkileri düzenleme vaadi taşımaları ve teolojik bir altyapı üzerine inşa edilmeleri dolayısıyla, ahlaki önermeleri de olan yapılardır. Alevi-Bektaşilikte sosyal hayatı organize eden, insanlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi noktasında formüller öneren kurumlar, musahiplik ve düşkünlük kurumlarıdır ve bu kurumların yapı ve içerik bilgisi, söz konusu inanç evreninin ahlaki değerler sisteminin nasıl ve ne şekilde biçimlendiğine ilişkin yanıtları da barındırmaktadır. Alevi-Bektaşi inanç sisteminin ahlaki değerlerinin felsefi bir bakış açısıyla değerlendirilmesi, değerler sistematiğine ilişkin yanıtların okunaklı kılınması noktasında önem arz etmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada, kavramsal bakış açısıyla, musahiplik ve düşkünlük kurumlarının ahlaki yükümlülüklerini, erdem etiği kavramı üzerinden değerlendirmeye tabi tuttum.
Anahtar Kelimeler
Alevi-Bektaşi, ahlak felsefesi, erdem etiği, musahiplik, düşkünlük
Abstract
The content and framework of the concept of morality are determined by normative structures, and this concept is as old as human history. Man is a social being and for this reason, he has needed moral institutions and teachings that enable him to live together in every period of history. Moral teachings can be shaped under theological, cultural and legal headings, and these theories cover the totality of rules aimed at shaping human behavior, interpersonal relations and social life. In the Alevi-Bektashi belief system, there are structures that have the mission of regulating social life, as well as the elements that constitute the theological and philosophical content. These structures have moral propositions because they undertake the mission of regulating relations between people and are built on the theological system. Belief systems also have the feature of having moral answers on the theological level and promising to shape the moral dimension of the social humanity through these answers. In the Alevi-Bektashi belief, the institutions that regulate social life and provide formulas for regulating human relations are institutions of “musahiplik” and “düşkünlük”. These institutional structures also contain answers to how the moral value system of the belief universe in question is shaped. Evaluating the moral values of the Alevi-Bektashi belief system from a philosophical perspective is important in understanding the value judgments of the belief system. Based on this, in my study, from a conceptual perspective, I evaluated the moral obligations of institutions of “musahiplik” and “düşkünlük” through the concept of virtue ethics.
Keywords
Alevi-Bektashi, moral philosophy, virtue ethics, “musahiplik”, “düşkünlük”