Mahtumkulu Firâkî’nin Şiirlerinde İkilemeler ve Özellikleri
(Reduplications and Their Features in Makhtumkulu Firâkî’s Poems )

Yazar : Ersin Teres  Hüseyin Bozkurt  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2015
Sayı : 81
Sayfa : 191-204
4546    1887


Özet
Eski Türkçe döneminden beri yazılı metinlerde cümlelerdeki anlamı vurgulamak ve güzelleştirmek amacıyla çeşitli yapılardan yararlanılmıştır. Bu yapılardan biri de ikilemelerdir. Türkçenin hemen her döneminde kullanılan ikilemelere günümüz Türk dillerinin yazılı kaynaklarında da rastlanır. Türkmence de bu dillerden biridir. Türkmence yazılmış metinlerde ikilemelere sıkça başvurulur. Klasik Türkmen edebiyatının ve en önemli müelliflerinden biri de Mahtumkulu Firâkî’dir. Türkmencenin yazı dili olarak gelişmesinde önemli bir yere sahip olan Mahtumkulu, şiirlerinin birçoğunda anlatım zenginliği ve ahenk unsuru olarak ikilemeli yapıları kullanmıştır. Mahtumkulu’nun şiirlerinde ahenk unsurlarının başında gelen bu yapılar kuruluş bakımından farklılıklar arz etmektedir. Biz de bu çalışmamızda Mahtumkulu’nun bazı şiirlerini tarayarak onlardan derlediğimiz ikilemeleri çeşitli açılardan inceledik. Öncelikle belli bir düzen içerisinde bu yapıları tasnifledik. Yapılan tasnifleri alt başlıklar şeklinde sıraladık. Bu başlıklar altında yapıları izah etmeye çalıştık. Bunu yaparken sık sık Türkiye Türkçesi’ndeki ikilemelerle karşılaştırma yaptık. Bu açıdan Oğuz grubu Türk Dillerinin iki farklı kolunu temsil eden bu yazı dilleri arasında benzerlikleri ve farklılıkları da ortaya koymaya çalıştık. Çalışmamızda Baymuhammet Atalyyewiç Garryyew’in “Magtymguly” adlı eserinden faydalandık.

Anahtar Kelimeler
İkilemeler, Mahtumkulu Firâkî, Türkmence, Oğuz Grubu Türk Dilleri.

Abstract
Various patterns have been benefited from in order to emphasise the meaning of the sentences within the written texts and to enhance them since the Old Turkic period. One of these patterns is the reduplication. Reduplication, which has been used during almost every period of the Turkish language, can also be seen in the written resources with current Turkish languages. Turkmen is also one of these. Reduplication is frequently used in texts that are written in Turkmen. One of the principle writers of the classical Turkmen literature is Mahtumkulu Firâkî. Mahtumkulu, who has an important place with regards to the development of the Turkmen, has used reduplication patterns in most of his poems as the richness of the expression and as the element of harmony. These patterns, which are the main ones of element of harmony for poems of Mahtumkulu, differ by way of formation. In this respect, we have studied some of the reduplications in our study, which we had compiled by scrutinising some of poems of Mahtumkulu, in various aspects. We haveprimarily classified these patterns in a certain order. We have listed these classifications we have carried out in the form of subtitles. We have tried to explain those patterns under these subtitles. We have frequently compared those with those reduplications available in Turkish. In this respect, we have tried to establish similarities and differences between these written languages, which represent two different branches of Turkish languages of the Oghuz group. We have made use of work of Baymuhammet Atalyyewiç Garryyew with the name of “Magtymguly” in our study.

Keywords
Reduplication, Mahtumkulu Firâkî, Turkmen, Turkish languages of the Oghuz group.