Bingöl ve Tunceli Yöresinde Şafii ve Alevi Toplumunda Nazar ve Uğurla İlgili İnanış ve Uygulamalar
(Beliefs And Practies About Whammy And Fortune in Shafi and Alawi Societies in Bingöl And Tunceli Region
)
|
Yazar
|
:
Okan Alay
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
98
|
|
Sayfa |
:
327-338
|
 4838  1950
|
Özet
İnsanlık var olduğunda beri varlığı, yaşamı ve doğayı anlamlandırabilmek adına hep bir çabanın, arayışın içerisinde olmuştur. Bu bağlamda birçok olay ve olgu karşısında bilimsel bir açıklama getirirken bazen de bir türlü anlamlandıramadığı konuları ise gerçeklik payı olsun veya olmasın korku ve çaresizlikle doğaüstü bir güce, inanca bağlayarak yorumlamıştır. Her toplumda görülebilen bu inançların temelinde geleneklere bağlılığın yanında, gizli güçlerden korkma, uğur, geleceği öğrenme gibi duygu ve istemlerin yattığı görülmektedir. Bu inanış ve uygulamalar, salt bir kaynaktan beslenmemektedir. Bazıları dinî kaynaklara dayanırken bazıları da tarih öncesi zamanlardan, doğaüstü özelliklerden izler taşımaktadır. Geçmişten günümüze bazen değişip dönüşerek bazen de oldukları gibi aktarılarak gelmektedir. Söz konusu inanışlar ve uygulamalar arasında nazar ve uğur ayrıca önemli olup birçok konuya dair önemli izler taşımaktadır. Bu kapsamda çalışmamızda halk bilimi ve kültürel değerler bakımından ayrı bir yeri olan “nazar” ve “uğur”la ilgili inanış ve uygulamaların Bingöl ve Tunceli yöresinde Şafii ve Alevi toplumundaki yansımaları değerlendirilmektedir.
Çalışmamızda tespit edebildiğimiz bazı inanışları ve bu inanışlar sonucu ortaya çıkan pratikleri; “uğur ve nazar”la ilgili olmak üzere iki alt başlıkla ele aldık. Değerlendirmeler neticesinde, “nazar” ve “uğur”la ilgili inanışlarda İslamî özelliklerin yanında İslam öncesi dönemlerin pagan inancıyla atalar kültünden izler görülmektedir. Ayrıca özellikle Alevilerde dikkat çeken Şamanizm, Yaresan ve Zerdüşt tesiri yanında yine hem Alevi hem de Şafiilerde İslam diniyle birlikte Musevîlik ve Hıristiyanlık gibi diğer semavî dinlerin bazı değişim-dönüşümlerle de olsa yansımalarının olduğu saptanmaktadır. Günümüzde birçok inanış ve pratiğin geçmiş dönemlere göre zayıfladığı tespit edilse de birçok özelliğiyle hâlâ yaşamaya devam etmektedir.
Anahtar Kelimeler
İnanç, Şafiilik, Alevilik, nazar, uğur, Bingöl, Tunceli
Abstract
From the moment humanity has existed, it has always been a quest for a sense of purpose, meaning of existence, life and nature. In this context, it can bring a scientific explanation in the face of many events and facts, and sometimes it has not been understood at all. They want to interpret these things with or without fear, and with helplessness, by linking them with supernatural power. It is observed that on the basis of these beliefs that could be seen in every society, lies feelings and requests like fear of secret forces, fortune, learning the future. These beliefs, which are also considered as cultural values, do not feed solely on a single source, while some feed on religious sources, some others carry marks from prehistorical periods, supernatural features. Together with the marks of hundreds of years, these beliefs managed to reach today, some with modifications and transformations, some others being conveyed as they were. Among these beliefs and practices, evil eye and luck are also important and carry traces of many subjects. In this contex in our study, we are going to examine the reflections of beliefs and practies about “whammy” and “fortune”, which are among important beliefs with respect to folklore and cultural values, on Shafi and Alawi Societies in Bingöl and Tunceli axis.
We dealt with some beliefs and practices emerging as a result of these beliefs that we could identify ın our study into two subtitles those related to “fortune” and “whammy”. It is observed that in beliefs related to “whammy” and “fortune” there are marks from pagan beliefs and the cult of ancestors of pre-Islamic periods, besides Islamic features. Also, besides remarkable Yaresan and Zoroastrian influences seen especially in Alawis, it is noticed that both in Alawis and Shafis there are reflections through some exchanges and transfromations from other Abrahamic religions such as Judaism and Christianity. Although it is determined that many beliefs and practices weakened, still they survive with many features.
Keywords
Belief, Shafiism, Alawites, whammy, fortune, Bingöl, Tunceli