Sedat Veyis Örnek’in Etnoloji Sözlüğü ve Budunbilim Terimleri Sözlüğü’ne Terminolojik Açıdan Bir Bakış1
(A Terminological Look At Etnoloji Sözlüğü and Budunbilim Terimleri Sözlüğü by Sedat Veyis Örnek
)
|
Yazar
|
:
Hülya Uysal
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
82
|
|
Sayfa |
:
217-230
|
 1757  1133
|
Özet
Türk halkbilimcisi Sedat Veyis Örnek, halkbilimi konusunda yaptığı çalışmaların yanı sıra
Türk Dil Devrimi’nin ilkeleri doğrultusunda Türk terimbilimine de Türkçe terimler kazandırmış,
ortaya koyduğu bilimsel ürünlerle Türklük bilimine katkılarda bulunmuş bir bilim insanıdır. Bu
yazıda, Türk bilim dilinin yabancı terimlerden arındırılmasına türettiği Türkçe terimlerle katkıda
bulunan Sedat Veyis Örnek’in Etnoloji Sözlüğü ve Budunbilim Terimleri Sözlüğü’nde yer alan
terimler, türetim morfolojisi ve terimbilimi açısından değerlendirilmiştir. Çalışma sürecinde, her
iki sözlükten terimler taranmış ve taramadan seçilen bu örnek terimler, yabancı terimlerin Türk-
çeleştirilmesinde uygulanan yöntemler açısından sınıflandırılmıştır. Sedat Veyis Örnek’in yabancı
terimleri türetmede başvurduğu yöntemler sırasıyla öyküntü (calque): Alm. Weisse Magie / Fr.
magie blanche / İng. white magic > ak büyü; türetimsel biçimbirimlere başvurma: Alm. Vervoll-
staendigung, Integration / Fr. Intégration / İng. Integration > bütünleşme; sözcük birleştirme:
Alm. Volkskunde / Fr., İng. folklore / es.t. halkıyyat, folklor > halkbilim; Türkiye Türkçesi ağızla-
rına başvurma: Alm. Regenboden / Fr. arc-en-ciel / İng. rainbow / es. t. alaimisema > alkım; tarihî
metinlere başvurma: Alm. Ekstase / Fr. extase / İng. ecstasy / es.t. vecde gelme > esrime olarak
tespit edilmiştir. Sözlüklerde Doğu ve Batı kökenli terimler yer alsa da madde başı olan terimlerin
büyük bir oranda Türkçe olduğu sonucuna varılmıştır. Bu madde başları, Sedat Veyis Örnek’in
Türk Dil Devrimi’nin Türkçeleştirme politikasını benimseyip eserlerine yansıttığını ve bu politika
çerçevesinde yapılan çalışmaları desteklediğini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler
terim, terimbilim, Sedat Veyis Örnek, Etnoloji Sözlüğü, Budunbilim
Abstract
Being a Turkish folklorist and scientist Sedat Veyis Örnek has studied on ethnology by adop-
ting the principles of Turkish linguistic revolution and he has not only introduced Turkish terms
to Turkish terminology but also contributed to Turcology with his scientific studies. In this article,
the terms in Etnoloji Sözlüğü and Budunbilim Terimleri Sözlüğü of Sedat Veyis Örnek, who has
contributed to purify foreign terms in Turkish scientific language with Turkish terms being he-
adword in his dictionaries have been evaluated with derivational morphology and terminology.
During the course of the study, the terms scanned in both of the dictionaries and the sample
scanned terms were classified using the methods employed for the translation of foreign terms
into Turkish. The methods which have been applied by Sedat Veyis Örnek are as follows: calque:
Alm. Weisse Magie / Fr. magie blanche / İng. white magic > ak büyü; referring to derivational
morphemes: Alm. Vervollstaendigung, Integration / Fr. Intégration / İng. Integration > bütün-
leşme; word combining: Alm. Volkskunde / Fr., İng. folklore / es.t. halkıyyat, folklor > halkbilim;
referring to Turkish dialects: Alm. Regenboden / Fr. arc-en-ciel / İng. rainbow / es. t. alaimisema
> alkım; referring to historical texts: Alm. Ekstase / Fr. extase / İng. ecstasy / es.t. vecde gelme >
esrime. It has been concluded that lexical entry terms in the dictionaries are substantially Turkish
though there are foreign terms which are derivated from Eastern and Western languages. These
lexical entries indicate that Sedat Veyis Örnek has not only adopted and reflected the policy of
Turkish Linguistic Revolution while translating foreign terms into Turkish but he also supported
the studies conducted within the frame of this policy.
Keywords