Türk Tarih Tezi Açısından Halkevlerinin Türk Dili ve Kültürü Üzerine Faaliyetleri; Yozgat Halkevi Örneği
(Activities of the People’s Houses on Turkish Language and Culture within the Context of the Turkish History Thesis: The Sample of Yozgat People ’s House )

Yazar : İbrahim Erdal    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2014
Sayı : 78
Sayfa :
1714    1056


Özet
Türk Tarih Tezi, Osmanlı devletinin yıkılış sürecinde savunulan, Kırım, Kazan ve Azerbaycan kökeni aydınların etkisiyle gelişen, Türkçülük akımının cumhuriyet döneminde olgunlaşmış bir yönüdür. Tez, Avrupa’nın aksine Türk kültürü, dili ve tarihinin dünyadaki kadim kültür ve dillerden olduğu iddiasına dayalı bir görüştür. 1930’lu yıllarda Atatürk’ün desteğiyle ortaya atılan bu görüşün ders kitapları başta olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim ve kültür politikasına etkisi büyük olmuştur. Halkevleri, Türk Tarih Tezi’nin uygulama sahasına inmesindeki önemli bir kurum olmuş, halkevinin şubeleri dil ve kültür alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Türk dilinin sadeleşmesi ve zenginleştirilmesi için yer adlarının belirlenmesine önem verilmiş bunun için saha çalışması yapılmıştır. Halkevlerinin organize ettiği derleme şubelerinin uyguladığı yöntemle atasözleri, maniler, oyunlar ve cirit, güreş gibi geleneksel sporlar ve Türk kültürüne ait ögeler kayıt altına alınmış, birçoğu halkevinin girişimiyle yok olmaktan kurtarılmıştır. Yozgat Halkevi Spor, Temsil ve Dil-Edebiyat şubelerinin faaliyetleriyle bölgede derleme faaliyetlerinde bulunduğu gibi kısıtlı imkânlarla yerel şairlerin şiirlerini, mahalli oyunları, atasözleri ve düğün adetlerini Yozgad gazetesi ve halkevinin yayınladığı dergiler yoluyla kayıt altına almıştır. Spor ve Temsil şubeleri geleneksel oyunları tekrara canlandırdığı gibi Karagöz gibi gölge oyunlarını da en ücra köylere kadar götürmüştür. Bu çalışmada halkevinin Türk Tarih Tezi kapsamında Türk dili ve kültürü alanında yaptığı çalışmaları Yozgat Halkevinin faaliyetleri üzerinden ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler
Halkevi, Kimlik, Türk Kültürü, Yozgat, Türk Tarih Tezi

Abstract
The Turkish History Thesis was a reflection of Turkism movement that had developed with influences of Crimean, Kazan and Azerbaijani intellectuals and matured during the Republican Period. The thesis was based on the idea that being different from Europe the Turkish culture, language and history were among the world’s ancient cultures and languages. The thesis was expressed in 1930s with the support of Ataturk and became very influential on Turkey’s educational and cultural policies, namely course books. People’s Houses became very functional for practice of the Turkish History Thesis in the field and the branches of the people’s houses made important works on language and culture. In order to simplify and enrich the Turkish language, a special attention was paid and field works were held on determination of place names. The collation branches organized by the people’s houses registered proverbs, mani, games and traditional sports like jeered and wrestling as well as other values belonging to the Turkish culture. Many of them were saved by the efforts of the people’s houses. With the efforts of Departments of Sports, Performance and Language-Literature, Yozgat People’s House made collation in the region and despite its limited possibilities it registered local poets’ poems, local games, proverbs and wedding traditions in Yozgad Newspaper and journals published by the people’s house. Sports and Performance branches did not only revive the traditional games but also brought shadow performances like Karagöz-Hacivat to the remotest villages. In this article, the people’s houses’ activities on the Turkish language and culture in relation with the Turkish History Thesis will be evaluated in the framework of the Yozgat People’s House’s works.

Keywords
People’s House, Identity, Turkish Culture, Yozgat, Turkish History Thesis