Siyasal/İdeolojik Göstergeler Açısından Metinlerarasılık : Kemalist İdeolojinin Temel Belirteçlerinin Sinema ve Edebiyattaki Uzantıları
(Intertextuality With Reference to the Politico-Ideological Signs: The Extensions of Fundamental Indicators of Kemalist Ideology in Film and Literature )

Yazar : Süreyya Çakır    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2013
Sayı : 75
Sayfa : 37-50
1769    1065


Özet
Her dönemin toplumsal/siyasal tarihine özgü belli koşullanmışlıklar, kültürel ve ideolojik belirteçler metinlerarası ilişkiye eşlik edebilir. Türkiye toplumsal tarihi söz konusu olduğunda, “aynı çağın verileri” olarak bu koşullanmışlıkları sinema ve edebiyat arasındaki ilişkide görmek mümkündür. Yaklaşık 1980’lere kadar, Türkiye siyasal yaşamının temel yönsemelerinden biri olan ve ‘ilerleme- aydınlanma-kalkınma’ sorunsalını politik çıkış noktası yapan Kemalist ideoloji ile 1950’lerdeki “toplumcu gerçekçi” edebiyatın söylemi arasında bağlantılar vardır. Bu söylem, 1960-65 arasında, Yeni-Kemalist ideolojiyle bağlantı içinde, bir ayağını edebiyat uyarlamalarının oluşturduğu “toplumsal gerçekçi” nitelik taşıyan sinema yapıtlarında yeniden üretilir. Edebiyattan sinemaya gerçekleşen bu metinlerarası taşınmayı Yılanların Öcü’nde görmek mümkündür. Türkiye siyasal yaşamına özgü belirteç ve koşullanmışlıkla ile metinlerarasılığı ilişkilendirmeyi amaçlayan bu çalışmada ilk olarak, bu metinlerarası taşınmanın beslendiği siyasal-ideolojik bağlamın, estetik kültüre de yansıyan Türkiye siyasal yaşamına özgü temel önermeleri üzerinde durulmuştur. Ardından, Yılanların Öcü romanı ve filmi, belli bir “toplumsal tarih” içinde gerçekleşen farklı söylem biçimleri arasındaki etkileşimi temel alan Bakhtinyen bir “metinlerarasılık” perspektifiyle, içinde şekillendikleri dönemin ideolojisi ve temel önermeleriyle bağlantılı olarak irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler
Kemalist ideoloji, metinlerarasılık, sinema ve edebiyat, Yılanların Öcü romanı

Abstract
Intertextuality is accompanied with the conditionings of the socio-political history as well as the cultural and ideological indicators of every certain historical period. Considering the Turkish social history, it is possible to see these conditionings as ‘data of the same era’ in the relationship between literature and cinema. There are links between the Kemalist ideology, which had been one of the constitutive tendencies in Turkish political life approximately up until the 1980s and which takes the problematics of ‘progress, enlightenment and development’ as the departure point of its politics and the discourse of the ‘social-realistic’ literature of 1950’s. This discourse was reproduced between the years 1960-65 in connection with the New-Kemalist ideology in ‘social-realistic’ films, one branch of which is literary adaptations. This intertextual transfer from literature to cinema can be detected in Yılanların Öcü. This paper intends to associate intertextuality with the indicators and conditionings pertaining to the Turkish political life. To this end, firstly, it will focus on the fundamental assertions -peculiar to the Turkish political life- of the politico-ideological context nourished by this intertextuality, which are also echoed in the aesthetic culture. Next, Yılanların Öcü, both the novel and movie, will be analyzed in connection with the ideology and the fundamental assertions of the historical period they are shaped in with respect to a Bakhtinian perspective of intertextuality, which is based upon the interplay between different discursive genres materialized in a certain “historical period”.

Keywords
Kemalist Ideology, Intertextuality, Film-Literature, Yılanların Öcü Novel and Movie.