Typograph Ic and Call Igraph Ic Forms In ExlIbr Is Des Ign Exlİbrİs Tasarımında Tİpografİk ve Kalİgrafİk Fo rmlar
(Typographic and Calligraphic Forms in Exlibris Design )

Yazar : Özden Pektaş Turgut    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2013
Sayı : 74
Sayfa : 241-248
1712    1208


Özet
“Bookplate” olarak da bilinen Exlibris, kitap sahibini tanıtmak amacıyla kitapların iç kapağına yapıştırılan üzerinde farklı konularda resimlemelerin yer aldığı küçük boyutlu grafik çalışmalardır. Kitabın kartviziti ya da tapusudur. Exlibris Latince bir sözcük olarak ...’nın kitabı, ...’nın kitaplığına ait anlamına gelir ve devamında kitap sahibinin veya kuruluşun adı kullanılmaktadır. Küçük boyutlu sanatsal bir çalışma olarak exlibris, kütüphanede veya kitapların mülkiyetini belirtmek, sahiplik göstergesi amacıyla 500 yıldan fazla süredir tasarlanmaktadır. 19. yüzyıldan itibaren tarihsel, sanatsal, sosyolojik ve kütüphanecilik konularına olan ilginin artmasıyla, exlibris bir grafik sanatı ürünü olarak değerlendirilerek koleksiyonerliği yapılmaya başlanmıştır. Exlibris üretiminde geçmişten günümüze yüksek görüntü kalitesi elde edilebilecek ağaç baskı, gravür, serigrafi, taş baskı gibi tüm geleneksel baskı teknikleri kullanılırken günümüzde bu tekniklerin yanı sıra bilgisayar teknolojisi de sanatçılar tarafından tercih edilmektedir. Tipografi ve görsel sanat ögelerinin birlikteliğinden var olan exlibris tasarımında kitap, erotik, müzik, botanik, mitoloji.. gibi çok sayıda farklı tema tercih edilmekte ve günümüzde özellikle koleksiyonerler tarafından exlibrisler estetik bütünlük, teknik yetkinlik ve resim - yazı ilişkisi açısından sınıflandırılmaktadır. Çok uzun bir geçmişe sahip bu sanat dalı, yapıldığı döneme ait kültürel, tarihsel özellikleri günümüze taşıması nedeniyle de ilgi çekmekte, sanatçılar ve koleksiyoncular arasında önemli bir değiş tokuş objesi olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca sahip olduğu küçük boyutu ile sanat eserinin kişinin elleri arasına taşınarak onun büyüleyici sıcaklığını hissedilmesine olanak sağlamaktadır. Exlibris tasarımında kullanılan resimsel ögelerin yanı sıra yazının gücü ve tipografik düzenlemelerin etkisi, bir iletişim aracı olarak da değerini artırmaktadır. Tipografik ve kaligrafik temalı çalışmalar, koleksiyonerler arasında özellikle dikkate değer bulunmakta ve sanatçının özgün değerlerini, sanatsal izleri yansıtması ve kültürlerarası iletimdeki rolü sebebiyle öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler
kaligrafi, exlibris, grafik tasarım, kültür, baskı sanatı.

Abstract
Exlibris also known as bookplate is a small graphic label or print, which is glued to the inside cover of a book with the purpose of identifying its owner. The Latin phrase ‘Ex libris...’, means; ‘from the books of...’, and is usually followed by the name of the owner of the book, who can be an individual or an institution. As small printed graphic arts, exlibrises mark the ownership of the volumes of the library in a decorative and elegant way and produced by well-known artists for more than five hundred years. Apart from late nineteenth century people started collecting exlibris, as a field of applied graphic arts of historical, artistic, sociological and bibliophile interest so that exlibris became an orginal graphic art work. In time, all graphic techniques which allow a high quality multiple production of an image used by the artists to produce exlibrises. As much as traditional techniques include woodcut, linocut, engraving, etching, aquatint, silkscreen or lithography, also computer technology can be used by today’s artists. Exlibris as a combination of typography and visual art, can be designed in different subjects like books, erotic, music, botany, music, mytology and especially exlibrises are classified in terms of aesthetic integrity, technical competence and relationship between text-image by collectors in today.This long time historical art form has an importantance of having the cultural, historical features of that period to present day and being an exchange object between artists and collectors. Besides its small size allows fascinating feeling warmth of an artwork, inside one’s hands. As well as the pictorial elements used in design, also typographical arrangements and the power of letters increase the value of exlibris as a communication tool. On the other hand typographic and calligraphic themed exlibrises have a serious notability between collectors because of carrying expressive codes of artist’s own and having a role in cultural transmission.

Keywords
calligraphy, exlibris, graphic design, culture, printed art.