Dedem Korkut Kitabı’nın Yazıldığı Gibi Okunması ve Sözlü Formül Kuramı
(Reading the Book of Dedem Korkut As It Was Written and Oral Formulaic Hypothesis )

Yazar : Cihangir Kızılözen   - Gülcan Kızılözen  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2017
Sayı : 92
Sayfa : 29-39
4065    1718


Özet
Günümüze değin Dedem Korkut Kitabı dil, kültür ve tarih gibi birçok yönden ele alınmıştır. Ancak metnin okuma sürecini, dolayısıyla da okunan metinden yola çıkarak yapılacak bütün araştırmaları etkileyecek olan önemli bir konu göz ardı edilmiştir. Bu konu, Dedem Korkut Kitabı’nın okunmasında sözlü kültür özelliklerinin görmezden gelinmesi ve eserin metin merkezli yaklaşımlarla değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme ve okumalar, metni hatalı bir istinsah olarak göstermektedir. Hâlbuki Dedem Korkut Kitabı’nda yer alan, özellikle dize ve kalıpları oluşturan ögelerin kimi zaman tıpatıp aynı olmadığı, bir ögenin başka bir ögeyle yer değiştirdiği tarafımızca tespit edilmiştir. Dedem Korkut Kitabı üzerine yapılan çevriyazı çalışmalarında hanım-canım, umud-umur gibi değişkenlik gösteren ikililerin yanlış yazıldığı gerekçesiyle tekdüzeleştirildiği görülmektedir. Oysa sözlü yaratım koşulları dikkate alındığında bu yapıların yanlış yazılmadığı ortaya çıkmaktadır. Sözlü anlatımlarda,üzerinden okunacak bir metin bulunmadığından anlatım süreci doğrudan anımsama yoluyla gerçekleşir. Bu aşamada belli kalıpların ezberlenmesi yöntemi kullanılır. Bu kalıpların hece sayısını, ritmik yapısını ve anlamını bozmayan her türlü sözcük, anlatıda yer alabilir. Dedem Korkut Kitabı’nda da söz konusu kalıpların bol bol kullanıldığını görüyoruz. Bu nedenle, araştırmacıların Dedem Korkut Kitabı’nın çevriyazılarında farklı bir yol izlemeleri gerektiği kanısındayız. İncelememizde “sözlü formül kuramı” ışığında Dedem Korkut Kitabı’nda yanlış yazıldığı düşünülen yapıların doğru yazıldığı, yazıldığı gibi çevriyazılara aktarılması gerektiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler
Dedem Korkut Kitabı; sözlü formül kuramı; sözlü kültür

Abstract
Until today, the book of Dedem Korkut has been dealt with in terms of language, culture and history. However, an important subject that will influence reading process of the text, and accordingly all those researches to be made depending on the text has been ignored. This subject includes both ignoring the characteristics of oral culture and evaluating the text via text-based approaches. Such evaluations and readings demonstrate the text as an incorrect copy. Whereas, it has been established by us that the elements in the book of Dedem Korkut building especially the verses and patterns are not exactly the same, and that an element replaces another. In the translation studies over the book of Dedem Korkut, it is observed that the variant word couples such as hanım-canım, umud-umur are fallen into a rut due to misspelling. In fact, when oral authoring conditions are taken into consideration, it is clear that these structures were not written falsely. In oral narratives, the narration process takes place directly by recalling as there is not any text to read from. During this phase, memorizing certain patterns technique is used. Any word that does not disrupt the syllable count, rhythmic structure and meaning can be used in the narrative. The patterns mentioned above are widely utilized in the book of Dedem Korkut. For this reason, we are of the opinion that researchers must follow a different path in transcriptions of the book of Dedem Korkut. In our study, with the light of “oral formulaic hypothesis”, it is supported that the patterns once thought to be wrongly-written in the book of Dedem Korkut are correctly-written, and they must be transferred into the transcriptions as written.

Keywords
The Book of Dedem Korkut; oral formulaic hypothesis; oral culture