Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Jean Paul Sartre’ın Çıkış Yok ve Hasan Ali Toptaş’ın Gölgesizler’inde Varoluşçuluk
(A Comparative Study: Existentialism in No Exit by Jean Paul Sartre and Shadowless by Hasan Ali Toptaş )

Yazar : Hilal Kaya    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2019
Sayı : 99
Sayfa : 577-591
2136    1294


Özet
Varoluşçu felsefe tarih boyunca birçok edebiyat eserini etkilemiş bir düşünce sistemidir. Varoluşçuluk felsefesi, varoluşçu tema ve tekniklerin uygulanması yoluyla edebi eserlerde analiz edilebilir. Bahsi geçen bu temalardan bazıları var olma, değişim, özgürlük, öz-anlayışı, soyutlanma, sorumluluk, özgür irade ve yabancılaşmadır. Felsefe ve edebiyat gibi disiplinler arasındaki sınırları kaldıran bu çalışma, Jean Paul Sartre’ın Çıkış Yok (1944) ve Hasan Ali Toptaş’ın Gölgesizler (1993) adlı eserlerinde varoluşçuluk felsefesine ait özelliklerin metinler-arası yaklaşımla ve karşılaştırmalı olarak incelenmesini amaçlamaktadır. Bu makale Sartre’ın Çıkış Yok ve Toptaş’ın Gölgesizler eserlerini, postmodern metinler olarak ele almaktadır. Çıkış Yok ve Gölgesizler’de yansıtılan varoluşçu felsefenin tema ve tekniklerini incelemeden önce; bu makale, edebiyatta varoluşçuluk geleneğini tartışacaktır. Varoluş, öz, özgürlük, kaygı ve abes (absürt) gibi varoluşçuluk felsefesiyle ilgili kavramlara dair giriş niteliğinde bir inceleme sunuşundan sonra, Sartre ve Toptaş’ın eserlerindeki tekrar eden temaların altı çizilecek ve analizi yapılacaktır. Türk Edebiyatında varoluşçuluk düşüncesinin etkisinden kısaca bahsedilmesinden sonra, Sartre ve Toptaş’ın eserlerinin analizine geçilecektir. Çıkış Yok adlı oyun “öz için var oluş”, “başkaları için var oluş,” “soyutlanma ve klostrofobik var oluş” gibi perspektiflerden ele alınacaktır. Gölgesizler romanı ise, “var oluş ve hiçlik” ve “belirsizlik, boşluk ve anlamsızlık kaygısı” gibi varoluşçu düşüncenin temaları açısından incelenecektir. Varoluşçuluk felsefesi çerçevesinde, Türk Edebiyatından Gölgesizler romanını, metinler-arası ve karşılaştırmalı bir yaklaşımla, Fransız Edebiyatından Çıkış Yok ile birlikte incelemek, Modern Türk Edebiyatını daha geniş bölgesel ve global edebiyat sistemleri içerisine yerleştirme teşebbüsüdür. Son bir husus olarak ise, bu makale hem Sartre’ın eserleri üzerine yazılmış olan eleştirel çalışmalara hem de romanları karşılaştırmalı veya Dünya Edebiyatı Çalışmaları perspektifinden nadiren incelenmiş olan Hasan Ali Toptaş’ın romanları hakkında yazılmış incelemeler bütününe katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler
Sartre, Toptaş, varoluşçuluk, abes (absürt), Türk Edebiyatı

Abstract
Existentialism has influenced a lot of literary works throughout history. Existentialism can be studied in literary works by means of foregrounding the existential themes and techniques. Some of these themes are being, change, freedom, self-cognizance, isolation, responsibility, free-will, and alienation. Traversing the boundary between philosophy and literature, this essay aims to analyse the existential themes of Jean Paul Sartre’s No Exit or Huis Clos (1944) and Hasan Ali Toptaş’s Shadowless or Gölgesizler (1993) with an intertextual and comparative approach. This essay considers Sartre’s No Exit and Toptaş’s Shadowless as postmodern texts. Before exploring the existentialist themes and techniques in No Exit and Shadowless, this study aims to discuss the tradition of existentialism in literature. After presenting an introductory review on such existentialist concepts in literature as existence, essence, freedom, angst, and absurd, some recurrent themes in Sartre’s and Toptaş’s works will be highlighted and analysed. After a brief exploration of the influence of existentialism on Turkish literature, the essay will focus on the textual analysis. No Exit will be analysed from the perspective provided by such concepts as “being-for-itself”, “being-for-other”, “isolation and claustrophobic existence”; as for Shadowless, “being and nothingness” and “anxiety of uncertainty, emptiness and meaninglessness” will serve as the existential themes reflected in the novel. Within the framework of existentialism, an intertextual approach to and a comparative analysis of Shadowless from Turkish Literature along with No Exit from French Literature is an attempt of situating Modern Turkish Literature within the broader regional and global context. As a last point, this paper also aims to contribute both to critical studies on Sartre’s work and scholarship on the woks of Hasan Ali Toptaş work whose works of fiction have rarely been discussed from a comparative or world literature studies perspective.

Keywords
Sartre, Toptaş, existentialism, the absurd, Turkish Literature