Türk Halk Şiirinde Öteki Gerçeklik Olarak İroni
(Irony as the Alternate Realty in Turkish Folk Poem
)
Yazar
|
:
Okan Alay
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
Baskı Yılı |
:
2016
|
Sayı |
:
88
|
Sayfa |
:
117-130
|
4835 2510
|
Özet
Türk halk şiirindeki halkın ortak zevk ve düşünce dünyasını yansıtan, özünde birçok değeri
barındıran zengin kaynaktır. Onda kültürel pek çok değerin yanı sıra gerçekliğin eleştirel
ve ironik yönlerini görmek mümkündür. Bu çalışmada halk şiirinin farklı örneklerinden
hareketle ironinin halk şiirindeki etkisi değerlendirilmektedir. Daha önce yapılan çalışmalarda
ironinin çağdaş ürünlerdeki yansımaları irdelenmiş, ancak onun divan ve halk şiirindeki
yansımalarının ne olduğu, ironik anlatımı çağrıştıran ögeleri taşıyıp taşımadığı üzerinde pek
durulmamış ya da onlarda ironinin yeteri kadar olmayacağı düşünülerek ilgi gösterilmemiştir.
Bu çalışmada halk şiirindeki birçok örnekte yergi ve mizah kadar yoğunluklu olmasa da
ironinin imkânlarından yararlandığına dair bulgular ortaya çıkarılmıştır. Kinaye, hiciv,
taşlama, hezel gibi birçok türün, anlatım biçeminin ironiye kaynaklık ettiği, âşıklar için “ters
öğüt destanları”, mutasavvıf şairler için ise “şathiyeler”in önemi irdelenmiştir. Farklı koşul
ve dönemlerde yazılan şiirlerde bireyselden toplumsala, sevgi ve inançtan doğaya kadar
geniş bir alanda ironik anlatımın yadsınamaz bir yeri olduğu incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
İroni, halk bilimi, halk şiiri, eleştiri, gerçeklik
Abstract
Turkish folk poetry is a rich resource reflecting the common taste and thoughts of world
of the community and hosting many values in its essence. It is possible to find in it the critical
and ironical aspects of reality besides many cultural values. In this context, the impact of
irony on folk culture/poetry is examined in our study, moving from some examples of various
genres. The reflections of irony on contemporary products was examined in various studies,
yet what its reflections on classical and folk poem are, whether they carry elements recalling
the ironic expression has not been emphasized or not shown interest considering they will not
sufficiently contain irony. In study, although not so intense as in satire and humor, evidences
that the facilities of irony has been utilized in many instances, are revealed and examined.
It is demonstrated that many genres such as allusion, satire, burlesque, travesty has been
source for the expression of irony, again “reverse advice epics” in lovers and “shathiyyas” in
sufism literature draw attention in this respect. It has been studied that at the poems written in
different conditions and periods, on a large scale from individualistic to socialistic and from
love and belief to nature, ironic narration has an undeniable part.
Keywords
Irony, folklore, folk poetry, criticism, reality