Dede Korkut Kitabı’nda Yinelenen Öldürülme Motifleri
(The Recurring Motifs of Being Murdered in the Book of Dede Korkut
)
|
Yazar
|
:
Ruşen Alizade
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
110
|
|
Sayfa |
:
291-306
|
 1692  944
|
Özet
Bu çalışmada, Türk kültürünün eşsiz abidesi olan Dede Korkut Kitabı’na yansıyan
yinelenen öldürülme motiflerinin -mitologemlerin- ortaya çıkışlarındaki sebep
ve sonuçlar ele alınmaktadır. Dede Korkut Kitabı’ndaki hikâyelerde görülen
uyumsuzlukların hangi açılardan teşekkül ettikleri, sözlü ve yazılı gelenekte nasıl
yaygınlık kazandıkları net olarak bilinmemektedir. Çalışmada Dede Korkut
Kitabı’nın Orhan Şaik Gökyay neşri esas alınmış ve bu neşirdeki bazı hikâyelerin
muhtevasındaki öldürülme motifleri, öncelikle eşzamanlı katman bakımından
incelenmiştir. Bu sonuca göre özellikle öldürmek eyleminin değişmez bir işleve
sahip olduğu görülmüştür. Araştırmada yapısal-gösterge bilimsel yöntem uygulanarak
incelenen “yinelenen öldürülme motifleri”nin arketipi belirlenmiştir. Ayrıca bu araştırma, hikâyelere sirayet etmiş söz konusu motiflerin Oğuzlar tarafından
destanda gerçekleşen normal olaylar olarak kabul edildiğini ortaya koymuştur.
Aynı zamanda Oğuz Kağan ile Oğuzlar arasındaki kademeli ilintinin kozmogonik
ritüeller aracılığıyla gerçekleştiği tespit edilmiş ve tahlil süzgecinden geçirilmiş
motiflerin mahiyeti üzerine yorumlar yapılmıştır. Sonuç olarak ele alınan motiflerin
hikâyelerde betimlenen karakterlerin kademeli olarak ölmesi ve dirilmesi olayını
yansıttığı anlaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Dede Korkut Kitabı, yinelenen öldürülme motifleri, Oğuzlar, arketip
Abstract
This stady discusses the reasons and results of the emergence of recurring motifs
of being murdered in the Dede Korkut Book, which has monumental importance
in the Turkic culture. It is not clearly known how the inconsistencies seen in the
stories have emerged and became widespread in both oral and written traditional
literature. Based on Orhan Şaik Gökyay’s Dede Korkut Book, this study examines
the simultaneous layers containing recurring motifs of being murdered within the
context of the stories found in the book. Findings suggest that the act of killing has
an invariable function. In the study, the archetype of the “recurring motifs of being
murdered” examined by applying the structural-semiotic method was determined.
In addition, this study found that the motifs in question, which were distributed
throughout the stories, were accepted as normal events that took place in the epic
by the Oghuz. Findings from this study suggest that the gradual emergence of the
relationship between Oghuz Khan and the Oghuz occurred through cosmogonic
rituals. In analyzing the nature of the motifs, it was found that the motifs reflect the
gradual death and resurrection of these characters found in the stories.
Keywords
Book of Dede Korkut, recurring motifs of being murdered, Oghuz, archetype