Türk ve Slav Halk İnançları Bağlamında Bir Ritüel Olarak “Çocuğu Satma” Geleneği
(The “Selling the Child” Tradition as a Ritual in the Context of Turkic and Slavic Folk Beliefs
)
|
Yazar
|
:
Fatih Düzgün
- Ünsal Yılmaz Yeşildal
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
113
|
|
Sayfa |
:
15-30
|
|
|
Özet
İnsanoğlu isimlerin büyüsel gücüne ve koruyuculuğuna inanır. Yeni doğan bebeklerini yaşatmak için bu güçlerden yararlanmanın yollarını arar. Türkler arasında yaygın olarak “çocuğu satma” adı verilen ritüel bu arayışın sonucudur. Ritüel yeni doğanın kötücül unsurlardan korunması amacıyla gerçekleştirilir. Türklerde olduğu gibi Slav halk inanç ve uygulamalarında da mevcut olan çocuğu satma ritüeli çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı iki farklı kültür dairesinde görülen ritüelin benzer ve farklı yönlerini karşılaştırmalı olarak ortaya koyarak arkaikten moderne geçiş sürecinde insanoğlunun takındığı tutum ve gösterdiği davranış biçiminin geldiği noktayı belirlemektir. Birbirinden farklı kültür ve dillere ait malzemenin bir arada incelenmesi bu çalışmanın farklı alanlarda uzmanlaşmış araştırmacılarca ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. Çalışma evreninin genişliği konuyla ilgili bir saha çalışması gerçekleştirilmesini mümkün kılmadığı için çalışma, Türk ve Slav kültürüne ait basılı ve dijital mecralardaki bilimsel eserlerle sınırlı tutulmuştur. Araştırma kapsamında konuyla ilgili anahtar kelimelerle aramalar yapılarak kaynaklara ulaşılmış, elde edilen kaynaklar doküman incelemesine tabi tutulup içerik analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda; Türkler arasında Albastı/Alkarısı, Slavlar arasında da Boginka ve Veştitsa adı verilen mitolojik kadın karakter ile demonik varlıkların hamile ve lohusa kadınlara musallat olup hamilelik süresince cenin ya da fetüsün, lohusalık döneminde de yeni doğanın canına kastettiği, Türkler arasında “çocuğu satma”, Slavlar arasında da “obman” yani kandırma/aldatma ritüellerinin amacının yeni doğanın ebeveynlerini değiştirmiş gibi yapmak ve böylece kötü ruhların ebeveynlerine karşı beslediği husumetten kaynaklandığı düşünülen kötülüklerden yeni doğanı korumak olduğu tespit edilmiştir. Ritüelin sonunda çocuğa verilen Satı, Satılmış, Prodan (satılmış), Kuplen (satın alınmış), Nayden (bulunmuş), Nenaş (bizim olmayan) ve Kraden (çalınmış) gibi isimlerin de anlamları bakımından büyük benzerlik taşıdığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Albastı/Alkarısı, Boginka, Veştitsa, çocuğu satma/obman
Abstract
The humankind believes in the magical power and protection of names. They look for ways to harness this power to keep their newborn babies alive. The outcome of this pursuit is the Turkic ritual named “selling the child.” They perform this ritual to protect the newborn from evil elements. The ritual of selling the child, which is present in the Slavic folk beliefs and practices as in the Turks, is the subject of this study. The study’s objectives are to compare similar and varied aspects of the ritual observed in two different cultural circles and arrive at a conclusion regarding human attitudes and behaviors during the transition from archaic to modern. The material belonging to different cultures and languages needs to be examined by researchers specialized in different fields. The wide extent of the study universe does not make it possible to conduct field research on the subject. Hence, the study has been limited to scientific works in printed and digital media of the Turkic and Slavic cultures. Researchers found relevant resources for the study by searching for keywords related to the topic. After finding the resources, they reviewed the documents and subsequently conducted content analysis. People believe that the mythological female character called “Albastı/Alkarısı” among the Turks and “Boginka and Veştitsa” among the Slavs, as well as demonic beings, haunt pregnant and postpartum women and intend to kill the embryo or fetus during pregnancy and the newborn during puerperium. According to this research, the purpose of the “selling the child” ritual among the Turks and the “obman” ritual implying “misleading/deception” among the Slavs is to pretend to change the parents of the newborn and thus to protect the newborns from the evils that are thought to be caused by the hostility of the evil spirits toward their parents. Researchers discovered a striking connection in the meanings of the names given to the child at the end of the ritual, such as Satı, Satılmış, Prodan (sold), Kuplen (purchased), Nayden (found), Nenaş (not ours), and Kraden (stolen).
Keywords
Albastı/Alkarısı, Boginka, Veştitsa, selling the child/obman