Anadolu Aleviliğinin inancı, felsefesi, yaşam şekli ve dünya görüşü cemlerde gizlidir.
Gelenekte “cem”ler, dede ya da bir pirin öncülüğünde kadın-erkek ayrımı yapılmaksızın
bütün taliplerin katılımıyla gerçekleştirilen dinî bir törendir. Bu tören ve törenin içinde
yerine getirilen ritüeller, Alevilerin temel ibadet şeklidir. Kuralları ise Alevilerin kutsal kitabı
“Buyruk”ta belirtilmiştir. Kutsal kitaptaki öğretileri taliplere aktarma görevi “dede”lere aittir.
Dedeler, Aleviliğin kendine özgü dinî inanç ve öğretilerinin kuşaklar boyu, sözlü yollarla
cem ortamında aktarılmasında rol oynayan dinî liderlerdir.
Bugüne kadar Alevilerle ilgili yapılan çalışmalarda söz konusu topluluğun kim olduğu
konusunda çeşitli görüşler öne sürülmüştür. Buna göre bazı araştırmacılar Aleviliği bir kültür,
bazıları yaşam biçimi ve felsefesi, bazıları ise bir inanç olarak tanımlamışlardır. Bu bağlamda
Anadolu Aleviliğinin tanıtılması ve öğretilerinin, inanç yapısının ortaya çıkartılması açısından
cemlerin içerik bakımından ele alınıp incelenmesi oldukça faydalı olacaktır.
Bu makalede öncelikle cem sözcüğü üzerinde durulmuş, ardından Anadolu Alevileri
arasında ceme yüklenen anlam ve önemden, burada gerçekleştirilen uygulamaların
kaynağından bahsedilmiştir. Sonraki aşamada ise on başlıkta toplanan cemler içerik
bakımından tanıtılmış, ardından cemlerin sosyokültürel hayattaki işlevlerine değinilmiştir.
Sonuç olarak ise, Aleviliğin kendine özgü dinî inanışlarının bireylere aktarılması ve
bunların toplum yaşamına uygulanmasında cemlerin oldukça etkili olduğu tespit edilmiştir.
Ayrıca cemlerin, birey ve toplum uyumunun yakalanarak birlik ve beraberlik duygularının
pekiştirilmesinde de işlevsel olduğu görülmüştür.