John Keats’in Lamia Şiiri ve Yaşar Kemal’in Yılanı Öldürseler Romanında Eril Kolektif Bakış, Kem Göz ve Yılan
(The Phallic Collective Gaze, the Evil Eye and the Serpent in John Keats’ Lamia and Yaşar Kemal’s Yılanı Öldürseler
)
|
Yazar
|
:
Fırat Karadaş
|
|
|
Türü |
:
Araştırma Makalesi
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
102
|
|
Sayfa |
:
347
|
 1636  895
|
Özet
Bakış sadece bakma eylemini değil erkek egemen toplumsal söylemin kadınları kontrol etmesini ve onları belli bir şekilde temsil etmesini simgeler. Kültür tarihinde, mitolojide ve edebiyatta kadın sıkça yılanla (örn. Medusa, Lamia, Lilith) özdeşleştirilmiştir ve kötülük, cazibe ve büyü kaynağı olarak görülmüştür. Mitolojide ve kültür tarihinde yılansı kadının yaptığı kötülükler kem göz ile anlatılır ve koruyucu mavi göz (Türkçe’de nazarlık) veya bakış eril dünyayı bu kötülüklerden korumak için kullanılır. İngiliz Romantik şairi John Keats’in mitolojide üst tarafı kadın alt tarafı yılan olan Lamia’nın haberci tanrı Hermes tarafından insana dönüştürüldükten sonra Lycius adındaki genç bir adamla yaşadığı aşkı anlatan Lamia adlı şiiri, Corinth’in eril dünyasında Lamia’nın yokedilmesi konusunda kolektif bakışın işlevini yansıtmaktadır. Şiirde, bilge Apollonius’un öğrencisi Lycius’u yılanın kötülüklerinden koruma işlevi gören ‘mavi bakışı’ bu çalışmanın amacı bağlamında önemlidir. Yaşar Kemal’in Yılanı Öldürseler romanında eril/toplumsal bakış bu sefer kocası eski sevgilisi tarafından öldürülen ve çok güzel bir kadın olan Esme’ye odaklanmıştır. Roman başlığının gösterdiği gibi eril bakışın amacı yılanı ezmektir ve birçok karakter, özellikle de Esme’nin kaynanası, Hasan’ı annesini öldürmeğe ikna etmek için bir köy ortamındaki eril toplumsal söylemin bütün araçlarını kullanır. Makale, bakışın tarihi, dini ve mitolojik önemini, eril yönünü ve dişil olanla bağı veya mitik/tarihi çatışmasını ele almayı amaçlamaktadır. Makale, bu konuları Keats’in Lamia şiiri ve Yaşar Kemal’in Yılanı Öldürseler romanı bağlamında ele almaktadır.
Anahtar Kelimeler
bakış. kem göz, kolektif, mit yaratımı, yılan
Abstract
The gaze symbolizes not only an act of seeing but the whole male-dominating social discourse directed at controlling women and representing them in a certain way. Throughout the history of culture, mythology, and literature, woman has been associated with the serpent and represented as the main source of evil, temptation, enchantment, and magic. In mythology and the history of culture the evil doings of the serpentine woman are represented with the ‘evil eye’ and a protecting blue eye/gaze (in Turkish nazarlik), which symbolizes the phallic gaze, is used to protect the male world from these ill-doings. The English Romantic poet John Keats’ Lamia, a narrative poem relating a mythological serpentine woman’s love affair with a young man named Lycius, depicts how the collective gaze operates for her destruction in the male world of Corinth. Of particular importance in the poem is the sage Apollonius’ gaze, which functions as the ‘blue eye’ shielding his student Lycuis against the ill-doings of the serpent. In Yaşar Kemal’s Yılanı Öldürseler (To Crush the Serpent) the public/phallic gaze is directed this time at Esme, a very beautiful woman whose husband is killed by her ex-lover Abbas. As the title signifies, the aim of the gaze is crushing the serpent, that is, Esme, and most characters—especially Esme’s mother-in-law—use all the strategies of the male social discourse in a village setting to persuade Hasan, Esme’s son, to kill her. The article discusses the historical, religious, and mythological significance of the gaze, its phallic function, and its relation to or mythical/historical enmity with the feminine within the framework of Keats’ Lamia and Yaşar Kemal’s Yılanı Öldürseler.
Keywords
gaze, evil eye, collective, myth-making, serpent