İşlevselcilik Açısından Kuyu Motifinin Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sinemasına Yansımaları
(Reflection of Well Theme to Turkish Folk Culture, Literature and Movie Theatres From The Point of Functionalism )

Yazar : Nursel Işık    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2020
Sayı : 102
Sayfa : 281
1588    884


Özet
Kuyu, teknolojik imkânların sınırlı olduğu kırsal bölgelerde, suya ulaşmayı kolaylaştıran önemli kaynaklardandır. Bu kaynağın Türk kültüründe, düşünce ve yazın dünyasında gerçek ve mecazî anlamlarda yer edindiği görülür. Kuyu motifinin, günlük hayatta kullanılan deyim ve atasözlerinde, mâni ve türkülerde, masallarda, efsanelerde, menkıbelerde, Klasik şiirde, çağdaş edebiyatta maddî anlamının dışında, güçlü bir sembol olarak kullanıldığı da bir gerçektir. Kültür ve edebiyatımızda bu kadar çok kullanımı olan kuyu motifinin, Türk sinemasına yansımaları da paralel bir doğrultuda olmuştur. Drama ve korku filmlerinde, kuyunun maddî, efsanevî ve psikolojik yönlerine vurgu yapıldığı görülür. Makale, kuyu motifinin halk kültürü ve Türk edebiyatından sinemaya aktarılmasını işlevsel açıdan ele almıştır. Çalışmada, maddî bir unsurun görünürde işlevlerini yitirdiği düşünülmesine rağmen, bağlam değiştirmesi sonucu yeni işlevler kazanması kuyu motifi üzerinden analiz edilmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda kuyunun, su kaynağı olmasının yanı sıra sosyalleşme aracı olması, tabulara kaynak oluşturması, kişinin hatalarını düzeltmesinde şahitlik ederek insanlara faydalı olması, kutsal kabul edilen kişilerin yaşamında dönüm noktası olması, imkânsızlıkları ve çaresizlikleri anlatmak için bir sembol olması, Klasik edebiyatta sevgilinin güzelliğini anlatmak için bir araç olması, çağdaş yazın ve sinemada “ölümün, cinselliğin, geçmişin, bilinmeyenin” ve karmaşık pek çok duygunun anlatılmasını sağlayan bir metafor olması gibi çok çeşitli işlevleri olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler
kuyu, halk inancı, kültür, edebiyat, Türk sineması

Abstract
Well is one of the important sources to reach water in rural areas where technological opportunuties are limited in. It’s seen that, this source has a place in Turkish culture, in the world of literature and thought in both real and figurative meanings. The reality is well theme has been using as a powerful symbol in daily life idioms and proverbs, mânis and folk songs, tales, mythes, legends, classical poems, modern literature apart from it’s worldly meaning. Therefore, the reflection of well theme to Tukish movie theatre has a parallel direction with its’ common using in both Turkish culture and literature. It is seen that; material, legendary and psychological aspects of well are emphasized in dramas and horror movies. In this article, the transfer of well theme from folk culture and Turkish literature to movie theatre is examined with a functionalist point. It is tried to be analysed over the well theme that; although there is a thought of a materialistic factor has lost its’ function apparently, with the changing of context, it has gained new functions. With this research besides its’ water resource, these functions of well are determined; it is a socialising means, a source for taboo, useful as a witness for people who fix their faults, a milestone in the life of people who are seen as holy figures, a symbol to describe impossibilities and desperations. Also, it is a way to descibe beauty of lover in classical literature, has various functions as a metaphor to impress the “death, sexuality, past, unknown” and complicated feelings in both modern literature and movie theatre.

Keywords
well, folk belief, culture, literature, Turkish movie theatre