Yazar	: Murat Karasalihoğlu
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2022
Sayı	: 111
Sayfa	: 697-720
1790    995

Özet
Bu araştırmada, synkretizm kavramı bağlamında başta Karadeniz Bölgesinde görülen Helesa/Heyamola geleneği içindeki geçmiş dönemden gelen farklı inanç sistemlerinin varlığı tespit edilmeye ve geleneğe dair dönüşüm ile aktarım noktaları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Helesa/Heyamola geleneğinin kökeni denizcilik uğraşıları olmakla birlikte genelde hep birlikte yapılan toplu işlerde maniler eşliğinde söylenen bir türkü ve oyundan oluşur. Gelenek, lokal varyantlara sahip olmakla birlikte Ramazan Ayı içerisinde kayık, küfe gibi araçlar kullanılarak çıkılan bir bahşiş/yardım toplama gösterisi şeklinde yapılan ritüel uygulamalara da sahiptir. Geleneğin Batı Karadeniz varyantları daha çok denizcilikle ilgili olup Doğu Karadeniz Bölgesinde ise düğün merasimlerinde uygulanır. Çalışmada Helesa/Heyamola geleneğinin özellikle denizcilikle ilgili olan varyantları Geç Antikçağ’da Karadeniz Bölgesinde ortaya çıkan ve denizcilerin koruyucusu olan Aziz Phokas Kültündeki bazı unsurlar ile karşılaştırılmıştır. Aynı zamanda zincirleme synkretizm kavramı içerisinde Aziz Phokas’ın Batı Karadeniz Bölgesi çıkışlı lokal bir kült olması ve azizin mucizevi kimliğindeki oluşturan başta denizcilerin hamisi olması, bahçıvan ve şifacılık özelliklerinin beslendiği olası antikçağ kültlerine de bakılmıştır. Bu şekilde antikçağdan başlayarak arkeolojik verilerin de yardımıyla bölgedeki kültürleşme sürecinde denizciliğe ait ritüel uygulamaların dinsel dönüşümünün günümüze ulaşan folklorik yansımasının süreci izlenmiştir. Aynı zamanda bölgedeki synkretik sürecin başka bir koldan devam ettiğini de göstermek amacıyla hem bu geleneğin yaşatıldığı hem de bu geleneğe kaynaklık eden antikçağ ve ortaçağ kültlerinin bulunduğu İnebolu’dan denizcilerin hamisi, sağlatım sağlayan ve bereket veren kimliği ile İslami aziz Abaş Baba inanışı da özellikle edebi eserler ve yakın dönem derlemelerle gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler
synkretizm, helesa/heyamola, Abaş Baba, Aziz Phokas, Zeus Poarinos

Abstract
In this research, in the context of the concept of syncretism, the existence of different belief systems from the past period in the Helesa/Heyamola tradition, which is especially seen in the Black Sea Region, has been tried to be determined and the transformation and transfer points of the tradition have been tried to be revealed. Although the origin of the Helesa/Heyamola tradition is maritime occupations, it usually consists of a folk song and a game sung in the accompaniment of mani in collective works. Although the tradition has local variants, it also has ritual practices in the form of a tip/charity show, which is performed by using vehicles such as boats and pans during the month of Ramadan. The Western Black Sea variants of the tradition are mostly related to maritime and are used in wedding ceremonies in the Eastern Black Sea Region. In the study, variants of the Helesa/Heyamola tradition, especially those related to maritime, were compared with some elements in the Cult of Saint Phokas, which emerged in the Black Sea Region in Late Antiquity and was the protector of sailors. At the same time, within the concept of chain syncretism, the possible ancient cults of Saint Phokas, which is a local cult originating from the Western Black Sea Region and the miraculous identity of the saint, primarily the patron of sailors, gardener and healer, were also examined. In this way, the process of the folkloric reflection of the religious transformation of the maritime ritual practices in the acculturation process in the region, starting from antiquity, with the help of archaeological data, has been followed. At the same time, in order to show that the syncretic process in the region continues from another branch, the belief of the Islamic saint Abaş Baba, with his identity as the patron of the sailors, providing healing and blessing, from İnebolu, where this tradition is kept alive and where the ancient and medieval cults are the source of this tradition, especially literary works. and tried to be shown with recent compilations.

Keywords
syncretism, helesa/heyamola, Abaş Baba, Saint Phocas, Zeus Poarinos