COVID-19 Salgınına Yönelik Alternatif Şifa Arayışında Kutsal Mekân Ziyareti: Yuşa Türbesi Örneği
(Visiting Sacred Sites as a Seeking Alternative Healing During the COVID-19 Pandemic: The Example of Joshua's Tomb )

Yazar : Meriç Harmancı  - Hilal Otyakmaz Aydın  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 114
Sayfa : 533-550
    


Özet
Tüm dünya, 2020 yılının ilk aylarından itibaren daha önce tanımadığı, çok hızlı yayılan ve insanları ağır şekilde hasta edip öldürebilen bir virüsün etkisi altına girmiş ve insanlar hızla yayılan bu virüsün hastalık yapıcı ve öldürücü etkisinden korunmak amacıyla günlük yaşam pratiklerinden başlamak üzere alışkanlıklarında, yaşam tarzlarında değişiklikler yapmak zorunda kalmıştır. Türkiye’de de özellikle 2020 Mart’ından itibaren bu virüsün olumsuz etkilerinin görülmesiyle birlikte, virüsten korumak amacıyla ciddi tedbirler uygulanmaya başlamış ve üzerinden geçen iki yılı aşkın süreçte virüsle mücadele için bireysel ve toplumsal uygulamalar devam etmiştir. Toplumların maddi ve manevi kültürel yapıları savaş, göç, salgın, doğal afetler gibi felaketler karşısında aldıkları tavırda farklılıklar yaratabilmektedir. COVID-19 salgını sürecinde de özellikle insanların bir arada bulunmasını gerektiren geçiş dönemi ritüelleri, toplumsal uygulamalar, gösteri sanatları gibi kültürel yapıya dahil olan birçok faaliyete ara verilmiş, sınırlandırılmış ya da bazı form değişikliklerine uğramıştır. Bu bağlamda Türk kültürünün en kadim dönemlerinden itibaren görülen mezar/türbe ziyaretleri de bazı değişiklikler göstermiştir. Türk kültür tarihinde atalar kültü ve ata ruhlarına saygı ile ilintili olarak kutsal mekân olarak kabul edilen mezarlar, dini folklorda da ehemmiyetli bir yere sahiptir. Mezar/türbe/yatır kültü çeşitli işlevleri yanında bazı insanlar için manevi bir ihtiyacı karşılama aracı olmuş ve bu bağlamda mezar/türbe ziyaretleri yapılmıştır. Bu çalışma, COVID-19 salgını sürecinde, insanların dini kimliğe sahip olduğuna inandıkları kişilerin mezarlarını/türbelerini ziyaret etme nedenlerini araştırmayı ve bu ziyaretlerin genel olarak hastalık, özelde COVID-19 ile ilişkisini belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu çalışma için İstanbul’un Beykoz ilçesinde bulunan Yuşa Türbesi seçilmiştir. Yuşa, Hz. Musa döneminde yaşamış, İstanbul’a geldiği hakkında kesin bilgi olmasa da Türkler tarafından peygamber / evliya olarak kabul edilmiş ve türbesinin Beykoz’da bir tepenin üzerinde olduğuna inanılmıştır. Türbe günümüzde inanç folkloru açısından önemli ziyaret mekânlardan biridir. Araştırma, nitel araştırma yöntemi ve fenomenoloji ekseninde kurgulanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, COVID-19 salgının seyrini azaltmak için tam kapanmanın hemen ardından, kısmi kapanma tedbirlerinin uygulandığı 26 Mayıs 2021- 04 Haziran 2021 tarihleri arasında Yuşa türbesine gelen yirmi iki ziyaretçiden oluşmaktadır. Araştırma verileri, halkbilimi saha çalışması kapsamında yönlendirilmiş mülâkat ve doğal gözlem yöntemleri kullanılarak toplanmıştır. Yapılan içerik analizi sonucunda çalışmada “ziyaretçilerin Yuşa Türbesi’ni ziyaret etme sebepleri”, “Yuşa Türbesi’nde hastalıklara şifa arayışı”, “COVID-19 salgını sırasında türbeyi ziyarete gelenler”, “COVID-19 salgını için şifa arayan ziyaretçiler olmak üzere dört ana tema ortaya çıkmıştır. Bu ana temalara ait alt temalar da belirlenmiştir ve elde edilen veriler tartışma bölümünde irdelenmiştir. Yuşa Türbesi, salgının yoğun olarak yaşandığı ve insanların elzem sebepler dışında evlerinden çıkmayı çok da tercih etmedikleri dönemlerde şifa beklentisi başta olmak üzere çeşitli nedenlerle yöneldiği kutsal mekânlardan, manevi alanlardan biri olarak dikkat çekmektedir

Anahtar Kelimeler
Yuşa, türbe, inanç, şifa, COVID-19

Abstract
This study aims to investigate the reasons why people visit tombs of people believed to have a religious identity, and to determine the relationship between these visits and sickness in general and COVID-19 in particular. For this study, Joshua’s Tomb located in Istanbul was selected. The study was designed in phenomenology. The study group consisted of twenty two visitors who visited Joshua’s Tomb between May 26, 2021 and June 04, 2021. Within the scope of ethnological field research, data of the study were collected by directed interviews and natural observation. As a result of content analysis, four themes emerged at the end of the study: “reasons for vising Joshua’s Tomb”, “seeking healing at Joshua’s Tomb”, “people visiting Joshua’s Tomb during the COVID-19 pandemic” and “visitors seeking healing during the COVID-19 pandemic”. Joshua’s Tomb draws attention as one of the sacred places and spiritual areas that people turn to for various reasons, especially with the expectation of healing, during the period when the epidemic was intense and people did not prefer to leave their homes, except for essential reasons.

Keywords
Joshua, tomb, beliefs, healing, COVID-19