Yazar	: Heval Bozbay
Türü	: Araştırma Makalesi
Baskı Yılı	: 2013
Sayı	: 73
Sayfa	: 147-161
1616    1255

Özet
Dört ayaklı memelilerin arka ayaklarının diz kısmında bulunan aşık kemiği, altı yüzlü, düzgün biçimli ve köşeli olduğundan, geçmişten günümüze değin, çeşitli oyunlarda, oyun aracı olarak kullanılmıştır. Yazı öncesi döneme ait arkeolojik yerleşmelerde, çeşitli bağlamlarda, çok sayıda aşık kemiği veya aşık kemiği kopyası ortaya çıkarılmıştır. Bunların oyun aracı olarak kullanılıp kullanılmadığına dair kesin bir yorumda bulunmak zordur. Aşık kemiğinin bir oyun aracı olarak kullanıldığını gösteren en eski veri, Geç Hitit Dönemi krallıklarından Karkamış’ta (Gaziantep) ortaya çıkarılmıştır. Sonraki dönemlerde, özellikle Yunan ve Roma dönemlerine ait yazılı belgelerde aşık oyunlarından ve kurallarından söz edilmiş, görsel sanat eserlerinde de aşık oyunu oynayanlar betimlenmiştir. Etnografik ve tarihi kayıtlara göre, aşık kemiğiyle oynanan oyunlar, dünyadaki neredeyse tüm kültürlerde görülür. Orta Asya’dan Amerika’ya değin, birbiriyle ilgisi / ilişkisi olmayan çok çeşitli coğrafyalarda, aşık kemiğiyle oynanan çeşitli oyunlar vardır. Anadolu’da ise aşık oyunları, hem türleri bakımından hem de oyunlarda kullanılan terimler bakımından, en zengin oyunlardan biridir. Bu oyunları, kemiğin misket gibi kullanıldığı, atmalı, vurmalı oyunlar; kemiğin zar gibi kullanıldığı, fal, niyet, kumar oyunları; kemiğin taş gibi kullanıldığı, beştaş benzeri oyunlar olmak üzere, başlıca üç grupta toplamak mümkündür. Günümüzde, teknolojik değişimin sosyal yaşam üzerindeki dönüştürücü etkisi, kendini çocuk oyunlarında da göstermiştir. Aşık oyunları gibi sokak oyunları artık unutulmaya yüz tutmuştur veya yalnızca kırsal kesimlerde oynanmaktadır.

Anahtar Kelimeler
Çocuk oyunları, Aşık oyunu, Beştaş, Aşık kemiği

Abstract
Knuckle-bone (astragalus) is located the ankle part of the hind leg in four-footed mammals. Its six-sided rectangular form and regular shape makes it suitable to hold in hand or to throw as well. Due to these features, knuckle-bone is used as a gaming piece in various games, through time. In many prehistoric sites, knuckle-bones or their replicas are exposed in various contexts. It is hard to claim if they are used as a gaming piece or not. The oldest evidence about knuckle-bone games is from Karkamış (Gaziantep), one of the Late Hittite Period kingdom. In Ancient Greek and Roman periods, knuckle-bone games are mentioned in the literature and illustrated in the visual arts. According to the etnographical and historical data, there are various knuckle-bone games in almost every culture, from Central Asia to the America. In Anatolia, knuckle-bone games are one of the richest, both in terms used in the games and variety. These games can be divided into three main groups: throwing and hitting games in which the bone used as an agate; divination and gambling games in which the bone used as a dice and jackstone games in which the bone used as a jackstone. The transformative effects of the technological changes on the social life, has been also changed children games. Nowadays, knuckle-bone games fall into oblivion or is played only in the rural areas.

Keywords
Children games, Knuckle-bone game, Jackstone, Astragalus